De macht van de socialisten is gebroken

Fonkelend vuurwerk in Caracas zondagnacht, dansende mensen op straat. Het was feest in grote delen van Venezuela toen bleek dat de oppositie de grote winnaar is van de parlementsverkiezingen. Het is een historische overwinning: voor het eerst in 17 jaar is de socialistische PSUV niet de grootste van het land.

Dat is nu de Tafel van Democratische Eenheid (MUD), een verzameling van ruim twintig oppositiepartijen van alle ideologische gading. De MUD, die zeker 99 van de 167 zetels won, claimde gisteren zelfs een tweederdemeerderheid in het parlement te hebben behaald. Als dat wordt bevestigd, kan de oppositie zonder tussenkomst van de socialisten de grondwet wijzigen. Ook kan volgend jaar, halverwege zijn termijn, een referendum over de politieke toekomst van president Nicolás Maduro worden uitgeschreven.

De uitslag luidt een grote verandering in voor Venezuela, waar de socialisten al jaren gewend zijn alleen te kunnen beslissen. Maar een eenvoudig scenario biedt de uitslag allerminst. De wetgevende macht komt nu weliswaar in handen van de oppositie, de uitvoerende en de rechterlijke macht worden nog altijd beheerst door de socialisten. Bovendien is de regering verdeeld en vochten de verschillende partijen binnen de MUD elkaar jarenlang de tent uit.

Dit zijn de oppositieleden die het moeten gaan doen:

Wat de oppositiepartijen bindt is hun afkeer van het chavismo – vernoemd naar de overleden president Hugo Chávez – en de wens om Venezuela weg te leiden van zijn socialistische ‘bolivariaanse revolutie’.

Die ‘revolutie’, zegt de oppositie, is verantwoordelijk voor de loodzware economische crisis en de toenemende onveiligheid in Venezuela. Ondanks de jarenlang binnenstromende oliedollars bouwde Chávez noch zijn opvolger, de huidige president Maduro, een stabiel Venezuela. Sinds de olieprijs instortte, is er schaarste aan vrijwel alles. De inflatie woekert.

De overwinningsroes brengt hoopvolle woorden. „Er is ruimte voor iedereen in dit project dat Venezuela heet”, zei MUD-leider Jesús ‘Chúo’ Torrealba, „een verenigd Venezuela.” Henrique Capriles, een belangrijke oppositieleider die in 2013 nipt de presidentsverkiezingen verloor, twitterde: „De resultaten zijn zoals we hoopten. Venezuela heeft gewonnen. Het is onomkeerbaar.”

Een van de eerste maatregelen die de MUD wil nemen, is het vrijlaten van alle politieke gevangenen. Daaronder is ook de charismatische oppositieleider Leopoldo López, die in september werd veroordeeld tot ruim 13 jaar cel wegens het ‘aanzetten tot geweld’ tijdens demonstraties begin 2014.

President Maduro erkende direct zijn verlies en prees de democratie, maar voegde daaraan toe dat zijn verlies te wijten is aan een „economische oorlog” die zowel interne als externe vijanden voeren tegen Venezuela. Daarmee lijken Maduro en de zijnen zich neer te leggen bij hun nederlaag, maar of ze zich ook daarnaar gaan gedragen, wordt afwachten.

„Ook met deze duidelijke uitslag maak ik me zorgen”, zegt Michiel Baud, van het Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns-Amerika in Amsterdam. „Het heersende regime zal zich niet zomaar opzij laten zetten. Het grootste gevaar is oplaaiend geweld op straat.”