Sushi of andijviestamppot? Voor haar foto- en receptenboek vroeg kunstenaar en filosoof Valerie Granberg aan 37 denkers en één anonieme filosoof om een bijzonder gerecht te kiezen en met deze maaltijd voor haar camera te poseren.
Het resultaat, getiteld Diner Pensant, waar filosofen op kauwen is een amusant boek met absurdistische portretten van onder anderen filosoof Henk Oosterling die een sprinkhanenplaag in zijn mond opvangt en documentairemaakster Sunny Bergman die ‘Slettenslierten’ (Pasta Puttanesca) uit haar vagina eet.
Granberg liet zich inspireren door schilders als Charley Toorop, Jan Mankes, Hans Holbein en Egon Schiele. „Tijdens het maken van de portretten, zag ik vaak een schilderij voor me, dat komt doordat ik zelf meer een schilder dan fotograaf ben.”
Aan de filosofen vroeg Granberg om een gerecht uit te kiezen dat voor hen een speciale betekenis had en er een verhaal bij te schrijven. De recepten die ze erbij kreeg, kwamen soms direct uit een kookboek, soms was het een persoonlijke beschrijving van henzelf of een familielid. Het leverde zeer uiteenlopende gerechten op, variërend van gekookte bloemkool tot niertjes en kwartels met vijgen en geitenkaas.
Waarom koos ze ervoor om juist etende filosofen te fotograferen? „Ik ken de filosoof als iemand die peinzend, met de hand onder de kin, voor zich uit zit te staren. Dat beeld van de intellectueel, die boven het banale staat, wilde ik doorbreken en de filosoof meer als mens neerzetten, als iemand die ook kan losgaan zodra hij of zij aan de maaltijd gaat.” Volgens Granberg haalt eten ‘het beest in de mens naar boven’. „Tegelijkertijd draait het bij de maaltijd ook om tafelmanieren, emoties, levenskeuzes en ethiek.” Die twee kanten wilde ze in haar boek verenigen. „Mensen zijn enorm bezig met eten. Ze maken er afspraken met zichzelf over. Drink ik alleen in het weekend? Moet ik op dieet? Wat is verantwoord? Ondertussen, als je begint met eten, verlies je jezelf. Ik probeer ook sober te eten, maar het is lastig.”
Het egoïsme van de etende mens ligt dus altijd op de loer. In Diner Pensant concludeert filosoof Coen Simon dat eten bindt, „maar alleen maar omdat de behoefte tot eten een egoïstische daad is waarbij we ons ook weer van de ander afkeren.” Voor Simon, maar ook voor de andere denkers, kookte Granberg de maaltijd zelf. „Ik wilde iedereen iets bieden, als dank voor de tijd die ze vrijmaakten om te poseren.” Kookte ze die enorme Indonesische rijstmaaltijd helemaal alleen? „Nee, als je goed kijkt staan veel van dezelfde schotels wel vier, vijf keer op zijn tafel. Kunst is voor mij een vorm van goochelen.”
Coen Simon Stamppot en beschaving
Filosoof Coen Simon over Sajoer Bayam en (Sambal) Goreng Tempeh.
„Ik was vroeger geen slechte eter, ik had alleen moeite met sajoer spinazie. En ik had twee keer moeten overgeven na het eten van rookworst, waarna mij moeder concludeerde dat ik daar niet tegenkon. (…) Uiteindelijk gaat er niets boven de Indische keuken.”
Coen Simon. Valerie Granberg
Stine Jensen Rødgrød med fløde
Filosoof Stine Jensen over Rijstpudding.
„Eten zie ik als een kinderlijke vreugde. Ik zie het terug bij mijn dochter. Geluk is een ijsje. Geluk is een lolly. Geluk is zoet.”
Stine Jensen. Valerie Granberg
Bernard Christiansen Rübenmus mit Gurke
Dichter Bernard Christiansen over Schlesische Gurkenhappen.
„Mijn moeder stierf te vroeg (…) Nu zijn er dingen die ontbreken in mijn leven, een reeks favoriete gerechten zal ik nooit meer ontmoeten. ‘Rübenmus mit Gurke’ was er eentje van.”
Bernard Christiansen. Valerie Granberg
David Veldman Knabbelen aan Gods vinger
Schrijver David Veldman over Linzensoep met sappige lamsworstjes en bier.
„Waarmee kan Jacob Esau overreden? ‘Linzensoep!’ buldert God en meteen geselen slagregens de ramen, Lucifer maakt zich schielijk uit de voeten.”
David Veldman. Valerie Granberg
Naomi Jacobs Over de perfecte middenweg
Programmamaker Naomi Jacobs over Groentesmoothie en Patatje Oorlog.
„Ik vind het geen probleem om iedere avond hetzelfde te eten. Kortom: iedere avond patat. Als ik dat daadwerkelijk zou doen, dan zou de Griekse filosoof Aristoteles mij bestempelen als iemand die lijdt aan Akrasia (gebrek aan zelfbeheersing). Dus drink ik naast een patatje ook nog wel eens een groentesmoothie.”
Naomi Jacobs. Valerie Granberg
Martijn Meijer Een mens moet sober koken
Filosoof Martijn Meijer over Gebakken Schol.
„Ik behoor tot het type dat voldoende heeft aan een eenvoudige maaltijd van wortelen, een stukje vis en aardappelen, in de schil gekookt.”
Martijn Meijer. Valerie Granberg
Diner Pensant. Waar filosofen op kauwen.
Valerie Granberg, 220 blz.
ISVW Uitgevers, € 24,95
www.valeriegranberg.nl