Ringo zet de zaag in het decor

Day Tripper, take 2. De Beatles staan in een krakkemikkig decortje: Paul McCartney en John Lennon met gitaren in een kartonnen vliegtuig, George Harrison en Ringo Starr achter de getraliede raampjes van een stuk bordpapier dat een trein moet voorstellen. Ze zijn gekleed in de reversloze grijze jasjes waarin ze hun beroemde concert in het New Yorkse Shea Stadium gaven, en doen een halfslachtige poging correct te playbacken. Halverwege het liedje verruilt Ringo zijn drumstokjes voor een zaag, waarmee hij eerst de tralies en daarna de rest van het decor te lijf gaat.

Het is 23 november 1965 en het is niet moeilijk om in Ringo’s vernielzucht een symbool te zien: de Beatles zaagden zich los van de manier waarop popartiesten zich tot dan toe aan het massapubliek gepresenteerd hadden. Een optreden in een televisieshow of een registratie van een liveconcert was ouderwets, een filmpje was het perfecte medium om de landen te bedienen waar je niet kon optreden. Zo vonden de Beatles naast onder meer het stadionconcert, het ‘conceptalbum’, de dubbele klaphoes, de popopera en de psychedelische rock ook de videoclip uit. Niks Bohemian Rhapsody van Queen, de cliprevolutie begon tien jaar eerder, in de beroemde Twickenham filmstudio’s in Londen.

Day Tripper, waarvoor twee filmpjes werden opgenomen, was een van de vijf liedjes die op die historische novemberdag van origineel zwart-witbeeld werden voorzien. Ze zijn allemaal te vinden op de twee dvd’s in de nieuwe Beatles-box 1+: I Feel Fine met Ringo op een hometrainer en George onzin playbackend tegen een boksbal; Ticket To Ride, met de Beatles zittend in winterjassen; Help! met Ringo met een paraplu en regen op het eind; We Can Work It Out tegen een achtergrond van fantasiewolkenkrabbers. En als kers op de taart een clip van I Feel Fine waarin je de Beatles fish & chips ziet eten – de opname werd nooit gebruikt voor promotie en was jarenlang opgeborgen onder de titel ‘I Feel Fried’.

Dat de Beatles niet stilstonden na de Twickenham-tapes is goed te volgen op de dvd’s en in het bijbehorende, uitstekend geannoteerde en rijk geïllustreerde boekwerkje. Zeven maanden later werden ze door regisseur Michael Lindsey-Hogg meegetroond naar de tuin van Chiswick House in West-Londen, voor de promotievideo’s van Paperback Writer en Rain: minispeelfilms in kleur, gekenmerkt door losse overgangen en vage symboliek. Het was de generale repetitie voor de invloedrijke clip van Strawberry Fields Forever, waarin de Beatles ’s nachts en overdag silly walks uitproberen in de tuin van Knole House en rare dingen uithalen met een gestripte piano. De toon is mysterieus, de beelden zijn absurdistisch – het geheel loopt vooruit op de overladen jarentachtigvideoclips die door Van Kooten en de Bie ooit werden gekarakteriseerd met ‘waarom zit die SS’er/ daar toch in die wieg te huilen?’

Daarna waren de Fab Four niet te stoppen. De clip voor Yellow Submarine was net als de gelijknamige film een cartoon, die vooruitliep op het werk van Terry ‘Monty Python’ Gilliam. All You Need Is Love was een liveregistratie in hippiesfeer, compleet met miniorkest en studiopubliek. Get Back was een clip van het later legendarische liveconcert op het dak van de Applestudio, afkomstig uit de film Let It Be van Lindsey-Hogg. En Lady Madonna was het toppunt van anarchisme: in het filmpje zag je de Beatles werken aan een compleet ander nummer, Hey Bulldog.

Vijftig videoclips bevatten de twee dvd’s van The Beatles 1+. De ene is de pendant van de cd die ook in de box zit: de verzameling van 27 Amerikaanse en Engelse nummer-éénhits, opgepoetst en voor de zoveelste keer geremastered. De andere biedt 23 alternatieve filmpjes van de ten minste even geweldige liedjes die de nummer-éénpositie niet bereikten: Please Please Me bijvoorbeeld, en A Day In The Life, en de snelle versie van Revolution. Maar ook een paar geslaagde, veel later gemaakte clips voor nummers die werden uitgebracht nadat de Beatles al decennia uit elkaar waren: Free As A Bird (1995), waarin clipregisseur Joe Pytka heel subtiel een vogelperspectief biedt op diverse locaties uit de Beatlegeschiedenis, en Real Love (1996), waarin archiefmateriaal heel creatief verbonden wordt met animatie. Je zou bijna vergeten dat de verbeelde songs, gered uit de boedel van de dode Lennon en bijgespeeld door de drie andere Beatles, nauwelijks het aanhoren waard zijn.

The Beatles 1+ wordt mede op de markt gebracht als de definitieve versie van de 27 Beatleshits. Maar de cd is het minst verrassende onderdeel van de box. Volgens de liner notes is een van de nieuwe verworvenheden dat bij veel nummers uit de beginperiode de kunstmatige stereo (waarbij je in je linkeroor de zang en in je rechteroor de instrumenten hoort) is opgeheven. Maar al in de late jaren tachtig jubelde de poprecensent van deze krant dat we door de remastering van de Beatles-albums op cd eindelijk af waren van die vermaledijde ‘knuppelstereo’. De kwaliteit van de songs op 1+ is inderdaad fantastisch, maar je moet wel een absoluut gehoor hebben om de verschillen met de versies uit 2000 (of 1989) te horen.

Nee, de nieuwe Beatles-box koop je voor de filmpjes, die niet of in zeer slechte kwaliteit op YouTube te vinden zijn. Voor de kauwgom in de mond van John, wanneer hij All You Need Is Love zingt. Voor de gebroken voortand (brommerongeluk!) van Paul, in de clips voor Rain en Paperback Writer. En bovenal voor het tomeloze speelplezier, in dubbel opzicht, van de pioniers van de videoclip.