‘Ik dacht eerst dat het bij de show hoorde’

Door een onzer redacteuren

19.00 uur

De eerste voetballiefhebbers kunnen op deze zachte vrijdagavond naar binnen in het Stade de France, in de noordelijke voorstad Saint-Denis, om de wedstrijd Frankrijk-Duitsland te bekijken. Het is een vriendschappelijk treffen, maar „Les Bleus zullen alles in het werk stellen om zich te revancheren tegen de wereldkampioen van 2014, om te bewijzen dat ze tot de beste teams van de wereld behoren”, belooft de website van het stadion. Geleidelijk stromen de tribunes vol. Veel gezinnen met kinderen, de stemming is gemoedelijk.

19.30 uur

Voor liefhebbers van de muziek van de Amerikaanse band Eagles of Death Metal gaan de deuren open van de historische concertzaal Bataclan (1.500 plaatsen), niet ver van het Place de la République, in het centrum van Parijs. Het Chinees ogende gebouw uit 1865, genoemd naar de operette Ba-ta-clan van Offenbach, is uitverkocht. Anders dan zijn naam suggereert speelt de band uit Californië, ook bekend als EODM, geen deathmetal maar garagerock.

20.00 uur

De cafés en restaurants in de buurt rondom de Place de la République en de Boulevard Voltaire stromen vol. Het weekeinde is begonnen, men maakt zich op voor een ontspannen avond. Bij Le Petit Cambodge bijvoorbeeld, Bar Le Carillon en de pizzeria Casa Nostra. Of iets zuidelijker, bij Bar La Belle Équipe.

21.00 uur

De wedstrijd tussen Frankrijk en Duitsland begint. Het stadion, met 80.000 plaatsen, zit goed vol. President Hollande, die vaker voetbalwedstrijden bezoekt, is onder de toeschouwers. De wedstrijd wordt rechtstreeks uitgezonden. Al enkele minuten na de aftrap wordt op de noordelijke tribune gezongen en gesprongen: „Qui ne saute pas n’est pas Français!” – wie niet springt is geen Fransman.

21.20 uur

Van buiten het stadion klinkt een zeer harde knal. Kort daarna een tweede. Het publiek weet niet of het om zwaar vuurwerk gaat of om iets ernstigers. De president wordt geïnformeerd dat er meer aan de hand is. Hij wordt in veiligheid gebracht in een beveiligde kamer in het stadion. De wedstrijd gaat door, vlak voor rust scoren de Fransen. De president wordt geëvacueerd.

Sommige toeschouwers proberen via hun telefoon uit te vinden wat er buiten het stadion is gebeurd, andere hebben niets in de gaten. Maar de spanning en ongerustheid worden voelbaar. Omroepers manen het publiek te gaan zitten.

Ook rond 21.20 uur komt in het buurtje bij Canal Saint-Martin bruusk een einde aan de zo vredig begonnen vrijdagavond. Enkele mannen met automatische wapens komen Le Carillon binnen en beginnen te schieten. Vervolgens nemen ze door de ramen ook het restaurant aan de overkant onder vuur: Le Petit Cambodge. Overal liggen doden en gewonden op de grond. De aanvallers gaan er volgens ooggetuigen in twee auto’s vandoor.

Even later worden niet ver daarvandaan de gasten van pizzeria Casa Nostra en het café La Bonne Bière op het terras beschoten door gewapende mannen in een zwarte Seat, en ook voorbijgangers worden geraakt. Op straat blijven vijf doden liggen, acht mensen zijn gewond.

21.49 uur

In de Bataclan is de band al ruim een half uur aan het spelen, als om 21.49 uur vier mannen in het zwart met AK-47-machinegeweren de zaal van de achterkant binnenstormen. Daarmee begint het grootste bloedbad van de avond. Terwijl ze „Allahu akbar!” roepen, openen de mannen in het wilde weg het vuur op het publiek – het begin van een schietpartij die tien minuten zal aanhouden. Er zouden ook granaten zijn gegooid. „Ik dacht eerst dat het rotjes waren en dat het bij de show hoorde”, vertelt een 23-jarige man later aan Libération. „Maar toen draaide ik me om en zag ik iemand die een kogel in haar oog had gekregen. Ze greep naar haar hoofd en zakte ineen.”

De band weet zich in veiligheid te brengen. Volgens een journalist van de zender Europe 1 die bij het concert aanwezig was, waren de terroristen niet gemaskerd en „erg jong”.

Er klinken kreten van wanhoop en pijn. Het is donker. Mensen gooien zich op de grond en bedekken hun hoofd met hun handen. Sommigen doen of ze dood zijn, sommigen worden terwijl ze op de grond liggen door hun hoofd geschoten. Anderen verstoppen zich in het gebouw, of buiten hoog boven de straat op een vensterbank, of weten via een nooduitgang te ontkomen. „Levend, alleen een paar snijwonden, overal lijken”, meldt een van hen op Facebook als hij veilig buiten staat.

Maar buiten op straat zakken ook mensen bloedend ineen. Door een zij-uitgang vluchten mensen wanhopig naar buiten, sommigen slepen anderen, dood of gewond, over straat met zich mee, weg van de schietpartij die in de concertzaal nog aan de gang is.

21.50 uur

Het terras van het restaurant La Belle Équipe, in de Rue de Charonne, wordt beschoten. Negentien mensen komen hier om het leven, ongeveer anderhalve kilometer van de concertzaal Bataclan.

21.53 uur

In het Stade de France klinkt een derde explosie. Gedurende de hele tweede helft cirkelt er een helikopter boven het stadion.

Buiten het stadion hebben drie zelfmoordterroristen zich met bomgordels opgeblazen. The Wall Street Journal, die een anonieme veiligheidsfunctionaris van het stadion sprak, meldt later dat een van hen een kaartje had voor de wedstrijd. Een kwartier na het begin van de wedstrijd zou hij zijn gearriveerd. Toen hij bij een veiligheidspoortje tegen de lamp liep met zijn bomgordel zou hij zichzelf hebben opgeblazen. Ook twee anderen bliezen zich op. Er vielen vier doden: de terroristen en een omstander.

Een journalist van het blad L’Express die op de tribune zit, hoort van zijn redactie dat Parijs het doelwit is van verschillende terroristische aanvallen. De verbinding is slecht, het telefoonnetwerk overbelast. De wedstrijd blijven volgen heeft geen zin meer, vindt hij, maar het stadion verlaten is aan zijn kant onmogelijk: de uitgang is geblokkeerd.

Pas als de wedstrijd afgelopen is (2-0) meldt de stadionomroeper dat men „vanwege incidenten in de directe omgeving van het stadion” alleen via de zuidelijke en westelijke tribunes het stadion kan verlaten. Een deel van het publiek stroomt paniekerig het veld op, om zo snel mogelijk naar de geopende uitgang te komen.

Rond 22.00 uur

De terroristen in het Bataclan-theater beginnen overlevenden bijeen te drijven om ze als gijzelaars te gebruiken. Buiten verzamelen zich tientallen politieagenten en manschappen van antiterreureenheden. „Wat hebben jullie in Syrië te zoeken, jullie moeten daar nu de prijs voor betalen”, roept een terrorist, vertelt een ooggetuige later aan een Franse tv-zender.

Overal in Parijs klinken sirenes van politie, brandweer en ambulances.

Kort voor 1.00 uur

De politie bestormt Bataclan om de gijzelaars te ontzetten. En dan is het na een kort vuurgevecht en enkele explosies snel voorbij. Drie van de aanvallers blazen zichzelf op met een bomgordel, een vierde wordt door de politie doodgeschoten.

De mensen die dan nog in het gebouw zijn, stromen verdwaasd naar buiten, sommige huilend, sommige met de handen om hoog. Op straat liggen de lijken van slachtoffers, bedekt met plastic doeken. Bussen rijden af en aan om de overlevenden naar een opvangcentrum elders in de stad te brengen. De politie doorzoekt het hele gebouw, en ontdekt de omvang van de slachtpartij die er is aangericht: zeker 89 doden.