De EU, ook voor al uw cultuur

Amsterdam verwelkomt in de eerste helft van volgend jaar duizenden buitenlandse gasten extra. Nederland is dan voorzitter van de Europese Unie en het marineterrein aan de Kattenburgerstraat is de plek waar alle politieke en ambtelijke vergaderingen plaatsvinden. In de loop van zes maanden worden er zo’n 25.000 ministers en ambtenaren uit de Europese lidstaten verwacht.

Rondom dit voorzitterschap wordt in Amsterdam een uitgebreid cultureel programma neergezet. Voor en langs de muur rondom de marinebasis verrijzen kunstinstallaties en vinden artistieke performances plaats. Op de kop van het Java-eiland wordt een tijdelijke campus gebouwd, FabCity, waar kunstenaars en studenten samen met bedrijven bouwen aan hun ideale samenleving van de toekomst. Elders in Amsterdam vinden debatten, congressen en voorstellingen plaats die aan het Europese voorzitterschap gelinkt zijn.

De details van dit programma, dat ‘Europe by People’ heet, worden vanavond bekendgemaakt door een driemanschap dat is aangesteld als cultureel intendant. In Pakhuis de Zwijger, gelegen tussen tussen Java-eiland en marineterrein, zullen veel evenementen plaatsvinden.

De Europees Commissaris voor Onderwijs, Cultuur, Jeugd en Sport, de Hongaar Tibor Navracsics, bracht vorige week dinsdag een bezoek aan Amsterdam, om alvast kennis te maken met de hoofdrolspelers uit de Amsterdamse kunstwereld. Bij de European Cultural Foundation, die tijdens het EU-voorzitterschap veel evenementen (mede-)organiseert, waren directeuren uitgenodigd van instellingen als het Concertgebouw, filminstituut Eye, debatcentrum de Balie, Stadsschouwburg, Holland Festival en het Stedelijk Museum.

Navracsics hield een toespraak, waarin hij vertelde dat culturele diplomatie een prioriteit wordt in het buitenlandbeleid van de EU. De bijeenkomst vond achter gesloten deuren plaats, maar na afloop had hij tijd voor een toelichting. „De Europese Unie is een ‘soft power’”, zegt hij. „We hebben geen gezamenlijk Europees leger, geen gezamenlijke politie, vooral afstemming in het binnenlandse beleid. De EU is een monetaire unie met een interne markt. Maar wat de Europese Unie daarnaast ook nog is een waardengemeenschap. Onderwijs en cultuur zijn belangrijke instrumenten om de dialoog te voeren met andere landen, zowel binnen als buiten Europese Unie.”

Navracsics heeft samen met EU-buitenlandchef Federica Mogherini een plan gemaakt om cultuur meer te integreren in het buitenlandse beleid. „We moeten ons niet beperken tot het presenteren van cultuur uit Europa in andere werelddelen”, zegt hij. „Als we lange termijnrelaties willen opbouwen met landen als Brazilië, Mexico, India en China, moeten we meer nadruk leggen op direct contact tussen bevolkingsgroepen en uitwisselingsprojecten. Denk aan kunstenaars en studenten uit die werelddelen die een tijdje in een Europees land komen werken en studeren.”

De Europese Unie steekt in 2014-2020 1,46 miljard euro in cultuur, via het subsidieprogramma Creative Europe, waarop kunstenaars uit 28 landen (ook samenwerkingspartners buiten de EU) een beroep kunnen doen. Of de Unie meer geld zal vrijmaken voor het culturele beleid, kan hij nog niet zeggen. „Eind november presenteren we onze plannen om culturele diplomatie meer nadruk te geven in het buitenlandse beleid. Dan zal ook meer duidelijk worden over de financieringsstructuur.”