8 oktober 2015 - Het kabinet regeert lustig voort. Staatssecretaris Dekker (VVD) verloor de steun van coalitiepartner PvdA bij invoering van de rekentoets, maar hij mag met spoed de nieuwe Mediawet door het parlement loodsen. Het gaat dan ook om een centrale fictie van Rutte II: beter en goedkoper door het lokale te bejubelen onder straffe Haagse leiding.
Zie de vorming van de Nationale Politie en de dit jaar in geforceerd tempo ingevoerde zorgdecentralisaties. Als de gevolgen van de meeverhuisde bezuinigingen duidelijk worden zullen veel gemeenteraden zich tegenover hun bevolking moeten verantwoorden voor Haags beleid. Colleges van B&W hebben een vergelijkbaar soort ‘we zitten ermee, maar we gaan er niet over’ bij het openbare orde-beleid. De lokale politie is ontworteld. Het ministerie van veiligheid en justitie mist overzicht.
Sinds de introductie van de jongste omroepplannen is de meeste aandacht gegaan naar de levensvraag of de publieke omroep straks nog amusement mag uitzenden. Daar zijn de commerciële omroepen heel goed in. Zij willen graag een monopolie op lachen krijgen. De PvdA kreeg laat door dat van de publieke omroep niet veel meer overblijft dan een rampenzender als ‘leuk en/of gezellig’ wordt afgeschaft.
De VVD en Dekker kregen al zo vergaand hun zin bij het trimmen van de publieke omroep - door opeenvolgende bezuinigingen en gedwongen omroepfusies – dat men de coalitiepartner de lollie van het amusement niet kon ontzeggen. Men vond het Kunduzachtige compromis dat amusement mag, mits ten dienste van de serieuze taken van de publieke omroep. Lachen moet leerzaam zijn.
De liberalen dachten waarschijnlijk: we geven de overkoepelende NPO zo veel macht dat zij op dagelijkse basis zorgen dat het niet te lollig wordt. Man bijt hond mocht ook niet meer. De omroepen merken nu al dat de NPO niet alleen plannen vooraf toetst aan ongrijpbare criteria, maar ook wil weten wie de presentator is en wat de besproken onderwerpen zullen zijn.
Dat toezicht door de NPO is niet onschuldig of neutraal: directie en raad van toezicht zitten via de benoemingsprocedure aan korte lijnen uit Den Haag.
Een voorbeeld? De omroepen moeten sinds enige tijd online spreadsheets invullen om het publieke karakter van ieder programma te benoemen. Nog even en de Kamer wil ook de prijs per aflevering en medewerker weten. Dat kan alleen maar leiden tot verdere inkrimping van de publieke omroep. Minder is Meer voor de Marktpartij.
Een vergelijkbare greep naar de macht doet Dekker bij de regionale omroepen. Die werden tot voor kort voornamelijk gefinancierd via de provincie. Dat gebeurt nu nationaal. En er komt met de nieuwe Mediawet een tegenhanger van de NPO, de Regionale Publieke Omroep (RPO). Een centraal orgaan, dat op de zelfde wijze als de NPO aan de touwtjes van de staatssecretaris hangt.
Die RPO stuurt straks de regionale omroepen. Nu gaat het vooral om delen van techniek en administratie. En om een bezuiniging op de regionale omroepen van 17 miljoen op te vangen. Maar de toekomstige nationale baasjes van de regionale omroep gaan natuurlijk de NPO imiteren en centraal inkopen, beoordelen, plannen wijzigen, mannetjes en vrouwtjes neerzetten.
Dekker spreekt warme woorden over samenwerking van plaatselijke kranten en regionale omroepen. In de praktijk blokkeert hij serieuze projecten op dat gebied. Experimenteren is wel genoeg.
Bij wijze van doekje voor het bloeden krijgt iedere regionale omroep een eigen beleidsorgaan. In de toelichting op zijn Machtsgreepwet heeft Dekker de mond vol van redactionele onafhankelijkheid en regionale binding. Reken er niet op. Weet u de landelijke boekhandelsketen Selexyz nog? Die werd overgenomen en ging Polare heten. Landelijk werd bepaald wat lokaal werd ingekocht. U kent de afloop.
VVD en PvdA gaan fundamenteel in tegen de loop van de geschiedenis. Het plaatselijke en regionale is steeds meer waar het om draait. Mensen in de provincie zijn precies even snugger en bij de tijd als de levenskunstenaars in Den Haag, Amsterdam en andere betrekkelijk grote steden.
Als ergens de bestaande vertegenwoordigende democratie opnieuw wordt uitgevonden en verrijkt, dan is het in gemeentes. Wat dát betreft heeft dit kabinet volkomen gelijk. Ze handelen er alleen niet naar.
Politieke controle van het lokaal bestuur is afhankelijk van publieke controle van de politiek. Daarvoor is een levendige en echt onafhankelijke plaatselijke pers een belangrijke voorwaarde.
Publieke opinie heeft niet genoeg aan sociale media. Journalisten kunnen de pop up-belangstelling van veel burgers schragen met geheugen, kennis van zaken en volhardend onderzoek. Nationaliseren van de regionale omroep is dus slecht voor de democratie.
email: opklaringen@nrc.nl; twitter: @marcchavannes