Windmolens geen prettig contact met de overheid

A hmed Aboutaleb had de zaal bijna aan zijn voeten toen hij dinsdag de jaarlijkse H. J. Schoolezing uitsprak in Amsterdam. De burgemeester van Rotterdam houdt wel van een beetje dollen met „het ideologische gekissebis van de landelijke politiek”. Let liever op ons soort stedelijke gebieden. Daar gist de nieuwe economie. Singapore aan de Maas. Opzij rijksoverheid, niet in de weg staan.

Het was revolutie light. Het betoog van de best bekeken Zomergast en troetelbestuurder van Nederland spoorde één-op-één met wat de secretaris-generaal van het ministerie van binnenlandse zaken, Richard van Zwol in juni schreef in Binnenlands Bestuur: Nederland dreigt achterop te raken, de economie heeft behoefte aan een snel en wendbaar bestuur.

Haal de barricaden maar weer weg, Ahmed. Den Haag is het al met jullie eens. Zeg maar wat we moeten doen. Provincies samenvoegen? Milieueffectrapportages afraffelen? Regels uitdunnen? Steeds meer taken decentraliseren? Graag, jullie staan zo dicht bij de mensen en je kan ook nog es goedkoper werken. Bedankt dat je onze bezuinigingen doet.

Maar denk niet dat ze in die glimmende Haagse torens alleen maar praten over de flitsende economie van morgen. Ze zijn ook bezig met de nieuwe democratie waarin de mensen samen bepalen hoe hun leven er uit ziet. De overheid helpt graag. Zie het project ‘Prettig Contact met de Overheid’ – ik verzin het niet – dat gisteren een conferentie organiseerde over ‘Toekomstbestendig Goed Bestuur’.

De nieuwe overheid is flink maar ook heel aardig. Het ging gisteren naast resultaatgerichtheid, vooral over openheid, integriteit, verantwoording, participatie, dat soort fijne dingen. ‘Wordt bij decentralisaties en digitalisering van overheidstaken voldoende rekening gehouden met het borgen van de rechtsstaat?’

M ensen met een persoonsgebonden zorgbudget zullen al die fijne waarden niet direct herkennen. Het pgb-drama is volgens het recente rapport van de Nationale Ombudsman een schoolvoorbeeld van de landelijke politiek die aanslaat op de incidentele fraude door pgb-bemiddelaars, en zich vervolgens blindstaart op een centralistische oplossing die nooit voldoende is doordacht, laat staan geleid. En dat dan ontkennen.

Camera naar de Tweede Kamer waar vanavond een debat op het programma staat over ‘vertraging rond de bouw van windmolens’ – een curieuze formulering die opnieuw duidt op onduidelijke verantwoordelijkheden.

Vraag aan de mensen op de publieke tribune, afkomstig uit Groningen en de Drentse Veenkoloniën of zij ‘prettig contact met de overheid’ ervaren. De kans bestaat dat zij je over de rand van het balkon gooien.

Minister Kamp van economische zaken is al een paar keer komen praten. Echt draagvlak heeft dat niet opgeleverd voor de tientallen grote windmolens die er gepland zijn. Jammer want de minister doet zo zijn best om het Energieakkoord van 2013 uit te voeren. Het kabinet wil zich niet door een actiegroep en de rechter laten dwingen maar streeft wel naar 14 procent duurzame energie per 2020. Daartoe moet voor 6000 megawatt aan windenergie op land worden opgewekt.

Vandaar de race tegen de klok om in allerlei regio's windmolenparken te zetten. Burgers, verenigd in actiegroepen als Storm Meeden, Tegenwind Veenkoloniën en Tegenwind N33, ondervinden de ruwe en rafelige kanten van het moderne Haagse denken. Zij merken dat plannen die de leefbaarheid in hun gemeenten op direct raken als door een onzichtbare hand zijn opgelegd. Dat is geen toeval.

De filosofie van de nieuwe Omgevingswet is die van een geprivatiseerd ruimtelijk beleid. Deze brede wet is nog niet door de Eerste Kamer aangenomen maar Kamp handelt er al naar: laten particuliere ontwikkelaars, bijvoorbeeld van grootschalige windparken, zelf zorgen voor informatie en draagvlak. Dat doen zij summier of niet. Ook provincies en gemeentes in windrijke gebieden voelen zich overvallen en weten niet met wie zij praten. Een uurtje Kamp helpt dan niet.

De verwarring en het gevoel onder Haagse druk te worden gezet is des te groter omdat het Rijk aanwijzingen kan geven bij projecten groter dan 100 megawatt. Dat volume wordt gehaald door verschillende losse projecten bij elkaar op te tellen. Een truc die de geloofwaardigheid van het democratisch openbaar bestuur niet vergroot. De commissaris van de koning in Drenthe, oud-PvdA-leider Tichelaar sprak deze week op weer een andere prettig bestuur-conferentie over ‘een mislukt besluitvormingsproces, een en al miscommunicatie’.

Nu verschillende gemeentes, ook in het Westland, de komst van windturbines op hun gebied afwijzen, moet de regering kiezen: doordrukken of meer mensen erbij betrekken dan handige grondbezitters. Voorlopig zitten we met een nieuwe overheid zonder benul van een nieuwe democratie.