Fijn hè, die lage prijzen voor varkensvlees. Maar de boer baalt

Over kiloknallers gesproken: een kilo varkensvlees levert tegenwoordig nog maar een fractie op van wat het dertig jaar geleden opleverde. Verdiende een varkensboer in 1980 gemiddeld nog 23 cent per kilo varken, in 2012 was dat maar 5 cent. Dat blijkt uit onderzoek van het Landbouw Economisch Instituut (LEI) in Wageningen, dat vandaag wordt gepubliceerd.

Het LEI becijferde de opbrengst door de prijs die de boer ontvangt te verminderen met alle kosten, behalve de arbeid van hemzelf en onbetaalde familieleden.

LEI Notitie Marges Van Vleesvarkens en Vleeskuikens 1980-2013

Omdat de varkensboeren per kilo steeds minder verdienen, moeten ze meer produceren om voldoende inkomen te krijgen. Meer dieren per vierkante meter of meer kilo’s per dier dus.

De meeste varkenshouders vangen de druk op door schaalvergroting: het aantal dieren per bedrijf neemt sinds 2000 snel toe. Tegelijkertijd nam het aantal varkenshouderijen rap af. Veel bedrijven zijn failliet gegaan of overgenomen.

Stichting Wakker Dier, de dierenbelangenorganisatie die opdracht gaf tot het onderzoek van het LEI, legt de verantwoordelijkheid bij de supermarkten. Tussen 65.000 Nederlandse boeren en tuinders en 16,7 miljoen consumenten zitten slechts 5 inkoopkantoren van supermarkten, stelt Wakker Dier.

“Zij hebben de macht in de vleesketen.”

Volgens het LEI gebruiken supermarkten vleesaanbiedingen om te concurreren en klanten te trekken. De winstmarge van de ‘kiloknallers’ is nagenoeg nul. Ook het hoofd van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Harry Paul, haalde onlangs in een toespraak uit naar de supermarkten.

“Wat mij altijd weer fascineert zijn de aanbiedingen, de prijzen. Van sommige dingen denk ik: dit kan gewoon niet, dit is gewoon onder de kostprijs. Dit kan misschien een prijspakker zijn. Maar dan denk ik wel eens: wat is dan je verantwoordelijkheid?”

De dupe

De lage supermarktprijzen hebben volgens Wakker Dier “veel kwalijke gevolgen voor de gehele keten”. Boeren verdienen weinig, varkens hebben minder ruimte of ze groeien sneller met meer risico op kreupelheid. De prijsdruk zou ook fraude en een hoog antibioticagebruik in de hand werken. Daar is de consument uiteindelijk ook de dupe van, aldus Wakker Dier.

Erik Douma, vicevoorzitter van varkenshouderscollectief POV, zegt dat varkenshouders door supermarkten worden gedwongen zelfs onder de kostprijs te leveren. “Een raar en pervers systeem.” Maar hij legt de eindverantwoordelijkheid bij de consument.

“Nederlandse varkenshouders hebben veel geïnvesteerd in dierenwelzijn en milieu, wel 20 cent per kilo vlees. Dat geld willen we terug van de consument. Men moet duurder vlees kopen. Dat ligt óók in de winkel.”

Een woordvoerder van Albert Heijn stelt dat ongeveer 85 procent van het in Nederland geproduceerde varkensvlees bestemd is voor export. “Onze invloed op de inkoopprijs van het vlees is daarmee zeer klein.” Daarbij ontkent Albert Heijn een relatie tussen stuntprijzen en de prijzen die het boeren betaalt.

“Bovendien doen we dit jaar minder acties dan vorig jaar.”