Varoufakis: de Griekse krijger die het opnam tegen Europa

Hij verscheen uit het niets en verdween al even plots. Maar weinigen zullen Yanis Varoufakis, de vorige Griekse minister van Financiën, snel vergeten. Een schitterende longread over hoe deze Griekse strijder Europa op de hoorns nam - en verloor.

In zijn artikel voor The New Yorker beschrijft journalist Ian Parker hoe Varoufakis met zijn goede vriend en topeconoom James Galbraith tijdens een diner een karafje wijn nuttigt terwijl Grieken mogen stemmen tijdens het referendum. In de volksraadpleging mochten burgers ‘ja’ of ‘nee’ zeggen tegen de voorstellen van de Europese geldschieters. Naar verluidt hoopten premier Tsipras en Varoufakis stiekem op winst voor het ja-kamp terwijl ze naar buitenwereld mensen opriepen om ‘nee’ te stemmen.

Op die manier zou een akkoord met Europa makkelijker haalbaar zijn. Maar al tijdens het etentje zag Varoufakis op de smartphone van zijn vrouw dat ‘nee’ op een overwinning afstevende. Galbraith zei direct:

“Onderschat je landgenoten, de meest onbevreesde groep mensen die er is, niet!”

Outsider

Tal van bijzondere momenten van Varoufakis’ carrière passeren de revue in de longread. Gedurende de hele periode dat Varoufakis minister was, blijft hij zich als outsider opstellen. Parker omschrijft het voorkomen van de bewindsman als een “vijf maanden durende TED-talk”.

Maar al voor hij minister werd en nog hoogleraar economie in Texas was, richtte Varoufakis zijn pijlen op politici die enorm gingen bezuinigen om de kolossale schuldenberg af te betalen. De eerste bailout, waarbij Griekenland meer dan 100 miljard euro kreeg in ruil voor verregaande bezuinigingen en economische hervormingen, vergeleek hij met het Verdrag van Versailles uit 1919. Later sprak hij van het “fiscaal waterboarden” van de Grieken.

Een profiel van France 24 van de markante Varoufakis

Tegendraads

Varoufakis was zijn hele leven al tegendraads en eigenzinnig. Hij studeerde economie, maar typeerde het vakgebied in zijn huidige vorm als “gecomputeriseerde astrologie”. Hij kenschetste zijn positie binnen de economische wetenschap eens als die van “een atheïstische theoloog in een middeleeuws klooster”. Als hoogleraar streeft hij ernaar om economie te presenteren als “betwist gebied waarop legers van ideeën genadeloos de degens kruisen”.

Zijn houding leverde hem een bijzondere reputatie op. Velen prezen hem als strijdbare David die het tegen de Goliaths geldschieters opnam. Anderen vervloekten hem omdat hij onbetrouwbaar zou zijn en niet wilde meewerken aan wat voor oplossing van de Griekse schuldencrisis dan ook. Zelf zei hij hierover:

“Ik verkreeg twee zaken die ik haat: fans en vijanden.

Tijdens zijn studie in Engeland was hij lid van de Communistische Partij en van de Black Students’ Alliance. Hoewel hij blank is, begon hij bij laatstgenoemde organisatie vaak zinnen met “Wij zwarten geloven dat…”. Als mensen dan begonnen te grinniken, pareerde Varoufakis:

“Zwart is een state of mind. En wij Grieken zijn de zwarten van Europa, samen met de Ieren.”

Parallel betalingssysteem

Maar niet alles was wat het leek. Tijdens zijn ministerschap werkte Varoufakis in het diepste geheim aan een schaduwbanksysteem, voor het geval Griekenland gedwongen de euro zou moeten verlaten. In een eerder artikel legde NRC-journalist Mark Beunderman uit wat dit bijzondere parallelle betalingssysteem in moest houden:

“Het betalingssysteem zou moeten lopen via de overheid. Elke belastingbetaler in Griekenland heeft een fiscaal nummer. Aan elk fiscaal nummer wilde Varoufakis een rekening koppelen. Op deze rekening zou de overheid digitale betalingen kunnen doen. Bedrijven of particulieren zouden dan weer – buiten de banken om – via de fiscale nummers geld kunnen overmaken aan elkaar. Eerst zou het om betalingen in euro’s gaan, “maar in een handomdraai kan dit worden omgezet in nieuwe drachmes”, zegt Varoufakis. Een smartphone-app zou het systeem, in feite een schaduwbank van de overheid, compleet maken.”

‘Rage against the dying of the light’

Op zijn weblog vraagt Varoufakis zich hardop af wat hij de afgelopen maanden nu eigenlijk gepresteerd heeft. Na wat gedachten uiteen te hebben gezet over verzet en democratie, refereert hij aan een gedicht van Dylan Thomas (dat recent meer bekendheid verwierf door de film Insterstellar):

“Greek democracy today chose to stop going gently into the night. Greek democracy resolved to rage against the dying of the light.”

Lees hier het uitgebreide profiel The Greek Warrior van Ian Parker op de website van The New Yorker.