Een kwart minder CO2? Dat is zo gefikst

Nederland brengt zijn burgers volgens de Haagse rechtbank ernstig in gevaar door te veel broeikasgassen uit te stoten. De rechter heeft de staat daarom twee weken geleden in een opvallend vonnis gesommeerd om zijn klimaatbeleid fors aan te scherpen. Maar is dat ook haalbaar?

Van de rechter moet de uitstoot in 2020 minimaal 25 procent lager liggen dan in 1990. Met het huidige beleid haalt Nederland waarschijnlijk niet veel meer dan een reductie met 17 procent. Er is dus nog een grote inspanning – en veel geld – nodig om in minder dan vijf jaar aan de eis van de rechter te voldoen.

Verwacht werd na de uitspraak dat de staat meteen in beroep zou gaan. Maar dat is nog niet gebeurd – de staat heeft tot drie maanden na de uitspraak de tijd om dat te doen.

Onderzoek naar haalbaarheid

Terwijl de landsadvocaat overlegt over mogelijke argumenten voor een hoger beroep, hebben het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) van de regering opdracht gekregen om te onderzoeken of de eis van de rechter haalbaar is. Na de zomer publiceren ze hun bevindingen.

Kornelis Blok van Ecofys, consultant voor duurzame energie, denkt dat het zeker haalbaar is. „Maar het zal niet eenvoudig worden”, zegt hij in zijn kantoor bij Ecofys. „Het lastigste is dat alles tegelijkertijd moet gebeuren als je het binnen vijf jaar wilt realiseren.”

Na de uitspraak van de rechter zei Arnoud Kamerbeek van het Zeeuwse energiebedrijf Delta dat Nederland alleen maar zijn kolencentrales hoeft te sluiten. Nederland zou volgens Kamerbeek in één klap bijna een kwart van de huidige CO2-uitstoot kwijt zijn. Dit zonder de Nederlandse elektriciteitsvoorziening in gevaar te brengen: een deel van de stroomproductie wordt geëxporteerd.

Blok erkent dat dit mogelijk is, maar zou het jammer vinden als de reductie alleen op die manier zou worden bereikt.

Hij pleit voor meer „structurele” maatregelen, om te beginnen energiebesparing. Dat terrein blijft in Nederland soms wat onderbelicht. Als Nederland daarmee de 25 procent niet helemaal haalt – en dat is het geval – zou de rest van de kolencentrales kunnen komen.

Betalen via fiscale vergroening

De rechter wijst erop dat Europa onder voorwaarden bereid is om de uitstoot van broeikasgassen met 30 procent te reduceren in 2020. Hij geeft aan dat de staat ook dit percentage in zijn verweer haalbaar noemt.

In het vonnis staat: „Op grond hiervan concludeert de rechtbank dat er uit kostenoverwegingen geen belemmering van betekenis is om een strengere reductiedoelstelling aan te houden.”

In de grafiek hiernaast worden daarom de kosten buiten beschouwing gelaten. Volgens Kornelis Blok zou de door de rechter geëiste reductie via „een vergroening van het belastingstelsel” betaalbaar zijn.

Voor sommige maatregelen (mensen aanzetten om de bandenspanning van hun auto op peil te houden) zijn intensieve campagnes om het gedrag te beïnvloeden voldoende – en misschien een gratis bandenspanningsmetertje. Het terugbrengen van de maximumsnelheid kost ook niet zoveel – behalve misschien enig gezichtsverlies voor een minister.

Sommige zaken (zoals het vervangen van oude apparaten) zijn snel terug te verdienen. Voor bedrijven geldt al sinds de jaren negentig de Wet milieubeheer, die ze verplicht om iedere investering te doen die goed is voor het milieu en die binnen vijf jaar kan worden terugverdiend. Die wet wordt echter nauwelijks gehandhaafd.

Blok zal het niet onmiddellijk zo zeggen, maar de overheid wordt in feite gestraft voor het lakse klimaatbeleid van de afgelopen jaren.