Zat lobbyist Ben Bot fout? Met vage regels is elk oordeel willekeurig

Waarom kunnen oud-politici die lobbyist worden eigenlijk hun toegangspas tot de Kamer behouden? En wat mag een oud-bewindspersoon als hij justitie benadert? Onduidelijke en onvolledige lobbyregelgeving maakt een oordeel over Ben Bot al snel willekeurig, meent Arjen Tillema van Transparency International Nederland.

Als oud-minister van Buitenlandse Zaken lobbyde Ben Bot (77) bij het Nederlandse Openbaar Ministerie voor Ismael A. (45), een Libische vermogensbeheerder die verdacht wordt van het wegsluizen van 28,5 miljoen dollar uit Libische staatsfondsen. Bot probeerde volgens de berichtgeving justitie te bewegen het bevroren vermogen vrij te geven.

Bot werd niet betaald via lobbykantoor Meines Holla & Partners in Den Haag, waar hij partner is. De betaling van de Libiër ging via een eigen bv van de oud-minister. NRC plaatste er eerder deze week kritische stukken over. Bot kon de klus „in beginsel” aannemen, schreef de krant, maar dan wel met „zorgvuldigheid en terughoudendheid”. Toch had het de „voorkeur” indien zijn kantoor, niet hijzelf, de klus had gedaan.

De krant vindt dat Bot „over de schreef” is gegaan. In een eerder hoofdredactioneel commentaar, getiteld ‘Openbare lobby als illusie’, werd het plan van twee Kamerleden het lobbyproces beter te reguleren „illusoir” en „een tot mislukken gedoemde poging het onregelbare te regelen” genoemd. Liever geen nadere regels kennelijk.

De casus-Bot toont echter opnieuw aan dat regelgeving rond lobbyen te vaag is. Zo is er geen eenduidige definitie van lobbyen. Zowel de lobbyist als de overheidsfunctionaris die wordt benaderd als de maatschappij weten niet welke norm geldt, wanneer en voor wie. En vaak is die norm er niet. Dan is een oordeel al snel willekeurig. Dat kan anders.

Lobbyen is het door gesprekken proberen belangrijke beslissingen te beïnvloeden. Dat is een activiteit waar we allemaal regelmatig mee bezig zijn. Beroepsvereniging BVPA spreekt over ‘rechtmatige acties’ om politieke en ambtelijke besluitvorming te beïnvloeden. Dat is een belangrijk onderdeel van het democratische proces.

Vraag is natuurlijk wanneer lobbyen rechtmatig is. In april publiceerde mijn organisatie, Transparency International Nederland, een rapport over het lobbylandschap in Nederland. Een landschap met heel weinig regels, zo bleek. Het rapport bevat aanbevelingen om het lobbyproces in Nederland transparanter, meer integer en beter toegankelijk voor eenieder te maken.

Bijvoorbeeld door personen die lobbyen te verplichten zich in te schrijven als lobbyist en te verplichten zich aan bepaalde regels te houden. Het huidige BVPA-register bevat slechts zo’n 90 lobbyisten, die zich vrijwillig inschrijven en zich daarmee vrijwillig committeren aan de gedragsregels. Een daarvan is dat je duidelijk maakt dat je lobbyt en voor wie, transparantie derhalve. Nu Bot kennelijk opereerde buiten de context van zijn lobbykantoor is de vraag in hoeverre die regels voor hem golden. Dat pleit voor duidelijkere regels.

Lees verder (€)

Arjen Tillema is voorzitter van Transparency International Nederland. TI-NL zet zich in voor een wereld vrij van corruptie en een samenleving waarin transparantie, integer handelen en verantwoording afleggen norm is.