:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2015/05/ANP-32696582.jpg)
De NS heeft in 2000 een onderhands bod voorbereid om het kabinetsbesluit tot de vervoersconcessie voor de HSL te torpederen. Dit gebeurde in nauw overleg met ambtenaren van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Toenmalig minister Zalm van Financiën kwam daar pas maanden later achter, zo bleek vandaag tijdens zijn verhoor voor de Fyra-enquêtecommissie.
Pas toen minister Netelenbos (V en W) in de ministerraad dat besluit ongedaan wilde laten maken ontdekte Zalm dat de NS al maanden aan deze plannen werkte. “Daar was ik redelijk ontzet over”, aldus Zalm vanmiddag in zijn verhoor bij de parlementaire enquêtecommissie die het Fyra-debacle onderzoekt.
Update 16.48: Consortium op initiatief van ministerie van V en W
Oud-minister Tineke Netelenbos heeft toegegeven dat het ministerie van V en W wist van de poging van het consortium van NS, KLM en Schiphol om de openbare aanbesteding van de HSL te torpederen. Dat gebeurde zelfs op initiatief van het ministerie, aldus Netelenbos.
De NS wilde de HSL-lijn exploiteren in samenwerking met Schiphol en de KLM, ook wel de Oranjecombinatie genoemd. Eerder strandden twee pogingen om de exploitatie onderhands aan de NS te gunnen; reden voor het kabinet om over te gaan tot openbaar aanbesteden. VVD-minister Zalm had liever al meteen een openbare aanbesteding gewild, maar drukte dat niet door. De oud-ministers haalde in zijn verhoor fel uit naar de NS.
“Timmer (de toenmalige president-commissaris, red.) wilde minister van Verkeer en Waterstaat spelen, maar die hadden we al. De regering is er om te regeren, niet de NS.”
Ambtenaren Netelenbos lekten informatie uit ministerraad naar NS
Zalm liet zich verder in kritische woorden uit als “de ivoren toren in Utrecht” als het om de Nederlandse Spoorwegen ging.
“Politiek gesproken was het handelen van de NS onprofessioneel”.
Ook liet hij doorschemeren dat ambtenaren van Netelenbos de NS rechtstreeks informeerden over vertrouwelijke discussies in de ministerraad. Dat zou blijken uit interne NS-correspondentie waarin letterlijk verslag wordt gedaan van die discussies.
De coup met de Oranjecombinatie kreeg uiteindelijk geen bijval in de ministerraad. Zalm werd daarin gesteund door de toenmalige ministers uit het kabinet-Kok II Brinkhorst, Jorritsma, Borst en Vermeend. Later liet ook minister-president Kok Netelenbos vallen en werd de openbare aanbesteding verder in gang gezet. Afgelopen maandag bleek al dat Netelenbos als enige tegen de openbare besteding was, waarop premier Kok haar brief hierover verscheurde.
Fyra-enquêtecommissie probeert te achterhalen wat er misging rond aanbesteding Fyra
De openbare verhoren zijn maandag begonnen. De enquête moet onder meer opheldering geven over het aanbestedingstraject, dat eindigde met de gunning aan het Italiaanse AnsaldoBreda. Veertig topmannen van voornamelijk de Nederlandse Spoorwegen (NS) en een aantal oud-ministers zullen getuigen voor de onderzoekscommissie. De opgeroepen Nederlanders zijn wettelijk verplicht hun medewerking te verlenen, buitenlandse getuigen daarentegen niet.
Leo Pardon, voormalig directeur Reizigers bij de Belgische spoorwegen (NMBS), weigert dan ook voor de Nederlandse parlementaire onderzoekscommissie te verschijnen. De Belg Marc Descheemaecker, die topman werd van de NMBS nadat de Fyra-treinen al waren besteld, werkt wel mee aan het onderzoek.