Wow, wow, wow. En nu een panda

Op het laatst viel het Nederlandse besluit om deel te nemen aan de nieuwe Aziatische Infrastructuur- en Investeringsbank (AIIB) niet eens meer op. In de westerse spurt om een plek in de nieuwe, door China uitgetekende regionale en wereldorde te bemachtigen, meldden zich behalve Nederland, ook Denemarken, Indonesië, Oostenrijk en Rusland, en zelfs de Amerikaanse bondgenoten Australië en Zuid-Korea.

Premier Mark Rutte, die nog nooit zo vaak zijn stopwoorden „wow, wow, wow” gebruikte als tijdens de vierdaagse Chinatoer, vond de nieuwe bank al vorig jaar „een goed en positief’’ idee. Maar het leek hem wel „zo netjes” om eerst tegen de Chinese partijleider en president Xi Jinping zelf te zeggen, in het gesprek dat de twee afgelopen zaterdag hadden op het Chinese eiland Hainan.

In het tropische dorp Boao kwam de Chinese politieke en zakelijke top bijeen met „oude en nieuwe partners” van China om, zoals Xi het in zijn openingspeech zei, „samen een nieuwe regionale orde te bouwen die gunstiger is voor Azië en de wereld”. De nieuwe bank is een van de manieren om door grootschalige, grensoverschrijdende infrastructurele investeringen de dominante rol van China in Azië (en Afrika) verder te vergroten en geldt als tegenhanger van de door de VS gedomineerde Wereldbank.

Xi maakte op het Boao-form opnieuw geen geheim van de Chinese ambities. „Als een groot land moeten wij meer verantwoordelijkheden dragen, zonder regionale en mondiale zaken te monopoliseren.” Het geschuif van machtsverhoudingen in de „21ste eeuw van China” (Martin Jacques, gezaghebbend auteur van When China Rules The World) was op dat moment bijkans hoorbaar.

Volgens de Nederlandse premier, die van plan lijkt zich sterker dan ooit op Azië te richten en „veel vaker” naar China te komen, is dat een positieve ontwikkeling waar Nederland bij moet zijn „als land dat 30 procent van zijn geld in het buitenland verdient”. En: „Mijn belangrijkste taak als premier is banen scheppen en mogelijkheden voor bedrijven creëren. Als Nederland zijn welvaart wil behouden, moeten wij ook hier bij zijn en vooraan willen staan.”

Rutte zat op het Boao-forum op de eerste rij naast de leiders van Kazachstan, Rusland, Indonesië en Maleisië. Dat zijn „oude partners” van China die in hoge mate zullen profiteren van de nieuwe investeringsbank en Xi’s plannen om China te verbinden met Zuidoost-Azië, de Golf- en Middellandse Zee-regio’s en Europa. In het kader van het Een Riem, Een Weg-initiatief, in feite een verzameling van nieuwe ‘Zijderoutes’, zullen komend decennium vele honderden miljarden euro’s worden geïnvesteerd in elektriciteitsnetwerken, hoge snelheidssporen, havens, vliegvelden.

Over opzet, financiering, stemverhoudingen en standplaats – Beijing en Jakarta zijn de belangrijkste kandidaten – beginnen onmiddellijk na de aanmelding (deadline 31 maart) officiële onderhandelingen. China kapitaliseert de bank voor 49 procent, maar heeft gezegd geen vetorecht te zullen eisen. Volgens Rutte wil ook China dat de AIIB kwalitatief vergelijkbaar wordt met de Wereldbank. Net na zijn gesprek met de president zei Rutte: „Politieke rechten, handhaving van de rechtsstaat en een onafhankelijke rechterlijke macht dragen immers bij aan een stabiel ondernemingsklimaat.”

Daarmee is niet gezegd dat Rutte met Xi uitvoerig en gedetailleerd heeft gesproken over mensenrechten in China. Geen van de honderden arrestaties van kritische bloggers, advocaten en hoogleraren kwam aan de orde. Rutte bracht onmiddellijk in praktijk wat VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra zaterdag in de Volkskrant voor de PvdA-achterban preekte: in gesprekken met dictatoriale leiders hoeft niet meteen „de mensenrechtenkaart” getrokken te worden.

Het leek afgesproken werk: Rutte ging niet verder dan met Xi „vaststellen” dat de Chinees-Nederlandse mensenrechtendialoog op hoog ambtelijk niveau uitstekend verloopt.

Restte aan het einde van Ruttes vierdaagse race langs Chinese en Nederlandse bedrijven nog de kwestie over de diepte van de Chinees-Nederlandse vriendschap. Doorgaans worden oude en nieuwe vrienden door China beloond met kostbare giften, zoals de Sichuanse panda. Rutte keerde terug naar Nederland met tientallen contracten en contacten, maar zonder panda.

Wat zegt dat over de diepgang van de nieuwe Chinees-Nederlandse innigheid? Niet veel, dacht een diplomaat, want waarschijnlijk bewaart staatshoofd Xi dat bijzondere cadeau voor koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Een staatsbezoek aan China is in de maak, meldde ook het staatspersbureau Xinhua.