Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.

Cultuur

Dit is hoe Scientology er volgens insiders uitziet

Hij werd al maanden gehypet en door volgelingen gevreesd. Gisteren ging Going Clear, dé documentaire over Scientology in première bij HBO in de VS. Insiders beschrijven de psychologische terreur die wordt gebruikt om leden van de religieuze beweging aan zich te binden.

Lawrence Wright en Alex Gibney arriveren bij een screening van de film in Los Angeles
Lawrence Wright en Alex Gibney arriveren bij een screening van de film in Los Angeles Foto AFP / Kevin Winter/ Getty Images

Hij werd al maanden gehypet en door volgelingen gevreesd. Gisteren ging Going Clear, de meest onthullende documentaire over Scientology tot nu toe, in première bij HBO in de VS. Insiders beschrijven in de film van Alex Gibney (naar het gelijknamige boek van Lawrence Wright) de psychologische terreur die wordt gebruikt om leden van de religieuze beweging te binden.

Aangezien de film voorlopig niet - nou oké niet legaal- in Nederland te zien is (ook niet bij HBO), vroegen we onze correspondent in de Verenigde Staten Guus Valk wat hem is opgevallen bij het kijken. De film is aangrijpend, vindt Valk, niet alleen omdat Gibney en producer Wright het verhaal van enkele voormalige Scientology-prominenten erg goed vertellen, maar ook omdat ze bizarre details geven van hoe het eraan toegaat. Zo blijkt de kerk een apparaat te hebben dat de psychologische ontwikkeling en groei als mens bijhoudt.

“De voormalige insiders vertellen over kampen, waar mensen die spiritueel niet genoeg ‘groeiden’ werden vastgezet. Leden worden onderworpen aan psychologische spelletjes. Er wordt zelfs geweld gebruikt. Mensen zouden gemanipuleerd worden zodat ze geen andere keuze hebben dan bij Scientology te blijven.”

Eenmaal eekhoorn…

Neem acteur John Travolta. Door de psychologische verhoren van de kerk beschikken ze over gevoelige informatie over hem. Hij is chantabel, zeggen de ex-leden; daarom blijft hij. De onthullingen over Travolta en Tom Cruise waren sinds de vertoning op Sundance Film Festival in januari trouwens mede de aanleiding voor alle media-aandacht voor de documentaire. Volgens de oud-insiders heeft de kerk na het huwelijk met Nicole Kidman geprobeerd uit de eigen gelederen een vrouw te rekruteren voor Cruise. Het verhaal komt overeen met een artikel van het tijdschrift Vanity Fair uit 2012.

Bekijk hieronder de trailer en een interview met de makers:

Maar als het zo moeilijk is Scientology te verlaten, waarom deden alle geïnterviewden dat dan toch? En waarom schuwden ze vervolgens de openbaarheid niet? Valk:

“Iedereen vertelt in de documentaire hoe en waarom hij is weggegaan. Sommigen deden dat, omdat hun families met hen hadden gebroken. Of omdat ze zich schaamden voor wat ze hebben gedaan. Want ze hebben soms hele bizarre dingen moeten doen.”

Te zien is ook wat er gebeurt als je ‘squirrel’ (eekhoorn, de Scientology-term voor afvallige) wordt: “Gibney laat beelden zien van oprecht enge mensen die de afvalligen de hele dag volgen”. Ook dat komt overeen met eerdere verhalen van critici en ex-Scientologists.

HBO Nederland laat weten dat nog onduidelijk is of de documentaire hier bij de betaalzender te zien zal zijn. Officieel komt de film in mei uit in de VS.

We zetten enkele reacties op de documentaire op een rij:

Twitter avatar IMKristenBell Kristen Bell #goingclear is a terrifying look at the fallibility of the human mind. “To find yourself, think for yourself.”- Socrates
Twitter avatar TheRaceRadio Race Radio Watching @alexgibneyfilm‘s “Going Clear” on HBO……Wow. Amazing and disturbing. Great work
Twitter avatar FrankConniff Frank Conniff Oddly enough, #GoingClear is the first good John Travolta movie in a while.
Twitter avatar Tha_Los Carlos Valdes #GoingClear is the must-see horror film of the year. But seriously.