Na IS komt de massale immigratie, hopeloos

Twee jaar geleden hadden we nog nooit van kalifaat IS gehoord. Nu is het de schrik van de wereld, wereldberucht door verspreiding van de gruwelijkste beelden. Alsof het door een geniale ontspoorde reclameman bedacht is. Bovendien blijkt IS aantrekkingskracht uit te oefenen op jonge moslims in het Westen. Als jihadstrijders vertrekken ze naar het frontgebied, weliswaar niet in massa’s, maar ze komen in het nieuws en op die manier maken ze propaganda.

Hoe vordert het intussen met de plannen om een zelfstandige staat te stichten, het kalifaat dat de leidende rol voor alle moslims ter wereld zou vervullen? The Economist wijdde er vorige week zijn omslagverhaal aan. Na aanvankelijke successen organiseert zich het verzet. De Koerdische peshmerga’s zijn krachtige tegenstanders, Amerika heeft Irakese strijdkrachten getraind en bewapend, Tikrit is bijna op IS heroverd, de hoop stijgt dat Mosul zal volgen. Er is geen sprake meer van dat Bagdad in handen van IS komt.

En dan heeft het kalifaat nog een organisatorisch nadeel. Met een reeks van genadeloze wreedheden kun je je wel tot schrik van de wereld bevorderen, maar een functionerende staat stichten is iets heel anders. Op dit gebied heeft IS nog nauwelijks iets gepresteerd. Dat is goed nieuws. Maar het verwoeste gebied waarop de nieuwe staat zou worden gebouwd zal nog desolater worden dan toen het initiatief begon, concludeert The Economist. Zouden we daaruit kunnen besluiten dat er een overwinning is behaald? Misschien, als je IS als de enige vijand zou zien.

Maar de stichting van IS hoort onverbrekelijk tot de grote problematiek van het Midden-Oosten. Een jaar of twaalf geleden verkeerde president Bush in de overtuiging dat de overwinning op Saddam Hussein voor de deur stond en dat daarmee de democratisering van het hele Midden-Oosten was begonnen. Het kabinet-Balkenende was het daarmee eens. Intussen is gebleken dat we toen aan het begin stonden van een problematiek die nu tot de grootste wereldvraagstukken hoort.

Het ontstaan van IS is geen opzichzelfstaand verschijnsel, maar een van de gevolgen van de oorlog in Irak die een verwoeste staat heeft achtergelaten. Toen brak de Arabische lente uit, het voorspel tot democratisering van de hele regio. Deze lente is mislukt. In plaats daarvan zagen we eerst de zelfverwoesting van Syrië, daarna een halve burgeroorlog in Libië en sinds kort is ook in Jemen een oorlog in onomkeerbare staat van ontwikkeling. Saoedi-Arabië koos de kant van de belaagde president, Iran staat aan de kant van de opstand. Intussen worden weer onderhandelingen met Iran gevoerd om het te beletten een atoombom te maken.

Als je niet beter wist zou je zeggen dat IS in een groot deel van de regio de macht al heeft overgenomen. Maar dit is het resultaat van een verschrikkelijke mislukking. Wat er de oorzaken van zijn weten we niet, maar wel dat de Arabische beschaving niet in staat is geweest de overgang naar de moderniteit op een constructieve manier te voltooien. Daarvan ondervinden we nu vooral in West-Europa in toenemende mate de gevolgen.

Het is geen wonder dat langzamerhand honderdduizenden naar het welvarende en vredige noorden willen. We hebben het stadium bereikt waarin de massale immigratie een politiek probleem van de eerste orde is geworden. In Duitsland, Frankrijk, België en ook hier zijn politieke partijen ontstaan die de immigratie radicaal willen stoppen. Premier Rutte heeft zich ook iets laten ontvallen in die trant. Het is niet onwaarschijnlijk meer dat we een problematiek tegemoet gaan waarop we volstrekt niet zijn voorbereid en die de verhouding tot het Midden-Oosten opnieuw radicaal zal veranderen.