Mahleriaans orkestwerk van Jeths over oorlog en vrede

Willem Jeths, inmiddels benoemd tot ‘Componist des Vaderlands’, kreeg eerder van het Rotterdams Philharmonisch Orkest de opdracht muziek te schrijven voor het concert op 14 mei, 75 jaar na het Duitse bombardement dat een groot deel van Rotterdam verwoestte. Hij componeerde Conductus, dat in Utrecht de wereldpremière beleefde. Het wordt twee keer herhaald in Rotterdam: vrijdag en in mei nogmaals, op het officiële herdenkingsconcert. Daar wordt het dan zonder pauze gevolgd door de Tweede symfonie ‘Auferstehung’ van Mahler: bezwerende en hoopvolle muziek over dood en nieuw leven.

In het indringende Conductus (13 minuten, even langs als het bombardement) klinken tussen de stiltes voor en na het bombardement carillonflarden van de Rotterdamse smartlap Ketelbinkie (1940) en Procurans odium (over het koesteren van haat) van Perotinus (ca. 1200). ‘Conduct’ is ook het Duitse woord voor rouwstoet. Niet alleen de treurmars is mahleriaans. Dat is ook de verbinding tussen het volkse en het plechtige, de nostalgie en de realiteit, het tijdelijke aardse en het eeuwige hemelse. De stiltes, door Jeths geaccentueerd met een etherische glasharmonica, zijn even dramatisch als onthecht, vervreemdend en verwrongen.

Het concert werd gecomplementeerd met het Klarinetconcert van Mozart, deels jazzy gespeeld door de briljante Martin Fröst, en de Symfonie nr. 4 ‘Het onuitblusbare’ van Carl Nielsen uit de oorlogsjaren 1914-1916, een vitale mix van explosief en lichtvoetige lieflijkheid.