Holleeder is zo lekker zichzelf

Eindelijk vinden mensen Willem Holleeder niet meer aardig. De vraag is nu: waarom heeft het zo lang geduurd? Waarom waren er voor zijn publieke veroordeling getuigenissen nodig over hoe hij zijn zussen bedreigde, zijn zwager liet vermoorden en zijn neefje een pistool tegen het hoofd zette? Vóór de interviews met zijn zussen en ex-vriendin was het immers ook al duidelijk dat we hier met een misdadiger te maken hadden.

Over het waarom van Holleeders populariteit is al getheoretiseerd toen hij een column kreeg in Nieuwe Revu en te gast was bij College Tour. Mensen vinden de onderwereld spannend en Holleeder wist zichzelf bovendien te presenteren als een vriendelijke, joviale vent, was een veelgehoorde verklaring.

Maar er nog een theorie denkbaar. In zijn boek De malaise van de moderniteit (1991) schrijft de Canadese filosoof Charles Taylor dat er een spanning kan bestaan tussen authenticiteit en deugdzaamheid: ‘Authenticiteit impliceert originaliteit, zij eist een opstand tegen de conventie. Het is gemakkelijk in te zien hoe men standaard deugdzaamheid zelf kan gaan zien als onlosmakelijk verbonden met verstikkende conventie.’

Mensen die zich niets aantrekken van conventies zijn op een bepaalde manier aantrekkelijk, bedoelt Taylor: zij kiezen volledig hun eigen leven en zijn daardoor echt authentieke individuen. Holleeder lijkt me een goed voorbeeld: hij gaf er in al zijn daden blijk van dat hij geen boodschap had aan maatschappelijke normen.

Ik heb minder extreme voorbeelden zelf gezien. In mijn middelbare schoolklas zat een jongen die zwaar vuurwerk kocht in België en daarmee een flitspaal opblies. Een andere schoolgenoot stal regelmatig kleding uit de H&M. In het museum waar ik tijdens mijn studententijd werkte had ik een collega die onbeschofte, beledigende grappen maakte tegen bezoekers. Een kleptomane kennis van me nam een duur Perzisch tapijt mee uit een huis waar hij Oud en Nieuw vierde. In al deze gevallen werd het normoverschrijdende gedrag bewonderd door klasgenoten, vrienden en collega’s die zich zelf wel aan de regels hielden.

Die bewondering is te snappen, want de conventies schenden zou iedereen wel eens willen doen.

Wie heeft er nooit fantasieën gehad over een woede-uitbarsting tegen de baas, een steen door de ruit van een ex of een klap in het gezicht van een irritante treinreiziger? We geven hieraan geen gevolg uit angst voor de consequenties, maar rebellen die de normen wél overtreden vinden we stiekem aantrekkelijk.

Holleeder bevindt zich pas sinds een week ver buiten de marge waarbinnen onconventioneel gedrag interessant is. Maar die marge blijft gewoon bestaan. Wat dat betreft is het niet zo raar dat de VVD bij de laatste verkiezingen niet gestraft is voor de schandalen van de laatste tijd. Iemand die precies volgens de regels declareert mag dan deugdzaam zijn, hij is ook een beetje saai.