De Matthäus als minipelgrimage, Pasen als beloning

Voor viola da gambaspeler Ralph Meulenbroeks en veel zangers is de tijd voor Pasen de drukste van het jaar. Passie na passie spelen ze, van Elburg tot Middelburg, en van Delfzijl tot Maastricht.

Geen land houdt zo van Bachs Matthäus-Passion als Nederland. Boud gesteld: onze Matthäus-traditie is de lentependant van Sinterklaas: dierbaar, heilig (ook voor heidenen), niet weg te denken. Zodra het openingskoor Kommt, ihr Töchter begint, worden daagse besognes weggespoeld in pulserend e-klein en gaat het in (minstens) 2,5 uur op weg naar de gruwelijke afloop waarvan je weet dat hij moet komen om in majeur te kunnen eindigen. Niet voor niets is het slotakkoord van de Matthäus ‘klein-groot’, een mineurdrieklank met daarop een majeur terts als schurende piek.

Ook dit jaar zijn er in Nederland weer honderden passie-uitvoeringen, van massale meezingversies tot intieme kinderbewerkingen (zie kalender). Onze passie voor de passie lijkt met het jaar groter en dieper, wat dwingt tot nadenken over het waarom. Wat treft die tienduizenden, vaak niet-kerkelijke, luisteraars zo in Bachs muziek? Het antwoord is even onmetelijk als beknopt: genie. Hoe dieper je graaft, hoe meer je vindt. Elke gehoorde passie spekt je eigen luisterschat. Dat maakt de Matthäus tot een gekoesterde muzikale minipelgrimage, met keiharde bankjes, ijskoude kerken of muzikale excessen als louterende ontberingen, en Pasen als beloning.

Bachs genie is dus ook de heiden heilig, maar de emotionaliteit en de heiligheid die de Matthäus omgeeft, maakt de traditie soms nodeloos zwaar. Luister, denk, voel, huil om Aus Liebe (of welk ander lievelingsmoment ook) – maar omarm óók de grappen. Sinds de befaamde woorden van Jo Vincent („zo die hangt weer voor een jaar”) is humor ook gewoon onderdeel van onze passietraditie.

In Première vandaag uitgebreid aandacht voor alle passiemuziek, gehoord in concertzaal en op cd. Met een kalender: voor wie nog een passie wil horen. En met het NRC Passiehazenbord, voor thuis aan het Paasontbijt (luistertip: Bachs Oster Oratorium is ook heel mooi!).

Zoals ganzenbordspellen, ouder dan J.S. Bach, ons een symbolische levensloop voorspiegelen, zo doet de Matthäus dat immers ook. Via muzikale ontberingen naar de vreugde van Pasen: Bach, Matthäus en de haasjes wijzen ons de weg in de Goede Week.