Belastingontwijking: Nederland behoort tot de hoofdverdachten

Nederland moet de komende maanden met de billen bloot in Brussel. Vandaag begint een speciale commissie van het Europees Parlement met een onderzoek, inclusief hoorzittingen, naar belastingontwijking in de EU. En Nederland behoort samen met Ierland, Luxemburg en België tot de hoofdverdachten. „Nederland zal hieronder gebukt gaan”, voorspelt de Belg Philippe Lamberts, leider van de Europese groenen, op wiens initiatief het onderzoek wordt ingesteld.

1 Waarom nu een onderzoek?

EU-lidstaten hebben belastingen altijd als nationale aangelegenheid gezien. Formeel is dat ook zo, maar dat is steeds moeilijker vol te houden. Zo onderzoekt de Europese Commissie of het gunnen van soms zeer sterke belastingvoordelen aan een beperkte groep bedrijven niet neerkomt op illegale staatssteun - en daar gaat Europa wél over. Bovendien is er nu meer dan ooit druk vanuit de publieke opinie, mede door LuxLeaks; de onthulling in november dat Luxemburg honderden multinationals jarenlang actief hielp om belastingen in andere landen te ontlopen. Ook in Nederland is de sfeer omgeslagen. In 2013 sputterde de Tweede Kamer nog dat Nederland geen belastingparadijs genoemd mag worden. Maar eerder deze maand schaarde zij zich achter een oproep van Jesse Klaver (GroenLinks) om „volledige medewerking” te verlenen aan het Europese onderzoek.

2 Wat wordt er onderzocht?

Centraal in het onderzoek staat de vraag hoe ‘tax rulings’ tot stand komen, deals die belastingdiensten sluiten met multinationals. Leden van de onderzoekscommissie vonden het opmerkelijk dat lage ambtenaren in sommige landen veel ruimte krijgen om met bedrijven te onderhandelen en belastingwetten naar eigen inzicht te interpreteren.

3 Daar is vast niet iedereen blij mee?

De dominerende fracties in Brussel staan inderdaad niet om een diepgravend onderzoek te springen. De christen-democraten, sociaal-democraten en liberalen vormen als ‘grote coalitie’ de machtsbasis van Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie. En juist ‘hun’ man werd pijnlijk verrast door LuxLeaks. Als premier van Luxemburg was hij jarenlang verantwoordelijk voor de onthulde praktijken.

4 Moet Nederland straks uitleg komen geven in Brussel?

Nee, waarschijnlijk niet. Een enquête, waarbij getuigen kunnen worden ontboden, wisten de grote fracties te voorkomen. Het gaat nu om een minder dwingende ‘speciale commissie’ en het is dan ook niet waarschijnlijk dat minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem ervoor naar Brussel moet.

5 En na het onderzoek?

De Belg Lamberts ziet de onderzoekscommissie, die eind dit jaar met eindconclusies wil komen, vooral als een politiek pressiemiddel. „Het effect zie je nu al.” Hij doelt op het twee weken geleden gelanceerde wetsvoorstel van de Europese Commissie dat landen verplicht om elkaar automatisch in te lichten over belastingdeals. De groenen willen bovendien dat bedrijven daar belasting gaan betalen waar ze ook echt economisch actief zijn. Ook de Europese Commissie wil dat: een tweede wetsvoorstel is in de maak.