Amanda, het perfecte literaire personage

De uitspraak was voorzien voor ‘de loop van de middag’. Het werd kort voor middernacht, omdat alles in de moordzaak van de Britse studente Meredith Kercher nu eenmaal anders gaat dan anders. Amanda Knox en haar ex-vriend Raffaele Sollecito werden vrijgesproken door de Italiaanse Hoge Raad – niet voor het eerst, trouwens.

Ik weet niet waarom de zaak-Kercher me begin november 2007 vanaf de allereerste berichten in de greep kreeg. Er worden wel vaker mensen vermoord, even gruwelijk en even onbegrijpelijk en op nog veel lieflijker plaatsen dan Perugia.

Misschien werd mijn belangstelling aangewakkerd doordat van de moord op de 21-jarige Britse uitwisselingsstudente in haar studentenwoning onmiddellijk ieder gruwelijk detail werd uitgetekend door de Italiaanse en Britse kranten, misschien ook wel door het feit dat ik datzelfde najaar was gaan studeren en al had geïnformeerd naar de mogelijkheden om met mijn studie Nederlands ooit in Perugia terecht te komen (dat bleek trouwens een illusie). Eén ding is zeker: de grootste aantrekkingskracht in de Kercher-zaak zat hem, hoe wrang ook, in het meisje dat vanaf het eerste moment als een heldere satelliet rond Merediths dood en het huis aan de Via della Pergola cirkelde, het meisje dat intussen 27 is: Amanda Knox.

Vermoord in een studentenhuis

Hoe zat het ook alweer? De Britse uitwisselingsstudente Meredith Kercher werd in de nacht van 1 op 2 november vermoord in haar studentenkamer. Al snel werden haar huisgenote Amanda Knox en haar vriendje Raffaele Sollecito verdacht van de moord. Er volgde een mediaspektakel. In 2011 werden Knox en Sollecito in hoger beroep vrijgesproken, maar de Hoge Raad was van mening dat het, gezien de verwondingen van Kercher, onwaarschijnlijk was dat Rudy Guede – die nog altijd vast zit op verdenking van moord en verkrachting – alleen handelde.

Knox vond het lijk, waarschuwde de politie en werd in Italiaanse media onmiddellijk als de luidruchtige, losbandige Amerikaanse huisgenote lijnrecht tegenover de keurige Britse Meredith geplaatst. Vanaf het moment dat Knox werd verdacht en vier dagen na de moord zelfs een geheel in het Italiaans opgestelde bekentenis tekende, kwamen de verhalen. Er was een bron aangeboord waaruit aan een stuk door nieuwe, dramatische details stroomden. Plots verschenen er foto’s op internet van Amanda en Raffaele (haar toenmalige vriendje – ze waren een week samen), waarop te zien was hoe ze een dag na de moord samen ondergoed uitzochten, er waren de verklaringen van politieagenten die verbijsterd toekeken hoe Amanda gymoefeningen had gedaan in de gangen van het politiebureau en er was dat filmpje. Dat filmpje dat eindeloos opnieuw vertoond werd, het filmpje dat werd gemaakt kort na het arriveren van de politie bij de plek van de moord: Raffaele en Amanda die elkaar buiten het huis omhelsden en kusten.

Dit meisje, daar waren ze in Italië snel uit, was een duivel. Met het aangezicht van een engel. Er is zo onnoemelijk veel gebeurd sinds die 6de november 2007 dat het onmogelijk samen te vatten is. Een poging: Amanda trok haar bekentenis een dag later al in, beschuldigde de baas van de bar waar ze werkte valselijk, de Ivoriaanse draaideurcrimineel Rudy Guede werd ook gearresteerd, de beruchte officier van justitie Giuliano Mignini construeerde een theorie van uit de hand gelopen drugs- en seksexperimenteerdrift, Raffaele, Amanda en Rudy werden veroordeeld en Raffaele en Amanda werden na vier jaar cel in hoger beroep vrijgesproken en Amanda keerde eind 2011 terug naar Seattle, waar ze nog altijd woont en werkt. In januari 2014 werd die vrijspraak nietig verklaard en wederom omgezet in lange celstraffen, en tegen dat vonnis kon dan weer in beroep worden gegaan.

Slachtoffer van een fantast

Dat beroep, dat laatste takje in de steile rotswand van het juridische ravijn, diende woensdag en werd vervolgens uitgesteld tot vrijdag. Toen volgde eindelijk de bevestiging: Amanda Knox en Raffaele Sollecito hoeven niet meer te vrezen voor verdere vervolging. Als de Hoge Raad de twee schuldig zou hebben verklaard, had de VS Amanda alsnog niet uitgeleverd, in dat land is zij geen she-devil, maar een slachtoffer van de willekeur van de Italiaanse justitie en de levendige fantasie van officier Mignini, een fantasie die hem in een eerdere gruwelzaak (die van Het Monster van Florence, een seriemoordenaar die het gedurende elf jaar op vrijende stelletjes in auto’s in de Toscaanse heuvels had voorzien) een aanklacht wegens ambtsmisbruik opleverde.

In de loop der jaren is de zaak-Kercher steeds meer de zaak-Knox geworden. De verdachte heeft het slachtoffer overvleugeld, evenals haar medeverdachten. Amanda Knox inspireert, ze is een wandelende paradox: ze is aantrekkelijk en afstotelijk, ze is verdacht en onschuldig, dader en slachtoffer, warm en kil, en dat alles min of meer tegelijk. Ze ergert en ontroert. Ze is kortom het perfecte literaire personage, een ‘accidental ingenue’ (volgens de Amerikaanse schrijver Nathaniel Rich, die in 2011 voor Rolling Stone een groot verhaal over de zaak schreef), ze specialiseerde zich in de cel in Borges en Sartre, maar was tegelijk „dumb as a rock when it comes to street sense”, aldus haar stiefvader. Ze schreef een uitstekende, wereldwijd vertaalde autobiografie (Wachten tot je gehoord wordt) en werd daar miljonair mee, maar schrijft intussen weer theaterrecensies voor de lokale krant.

Meer dan twintig boeken

Inmiddels zijn er meer dan twintig boeken over de zaak-Kercher/Knox geschreven. Een flink deel daarvan ligt in een stapel op een hoek van mijn bureau, een wankel monument voor een particuliere obsessie die ik deel met talloze Britse tabloidlezers, heel Perugia en half Amerika. YouTube staat vol met documentaires met vette voice-overs, reportages van makers die tonen wat hen te pas komt en de feiten verzwijgen die het verhaal geweld aandoen.

Iedere versie van de waarheid heeft zijn eigen actiegroep. Zoals dat met jaren aanslepende moordonderzoeken gaat, trekt ook de zaak-Kercher fans, fanaten en halvegaren aan, die zich op fora verenigen in de strijd voor het een en tegen het ander. De meningen verschillen, de toon wijzigt soms, maar de ingrediënten zijn altijd dezelfde: het gaat over Merediths onschuld, over tijdslijnen, over Rudy Guedes getroebleerde geschiedenis, de slapstickflaters van het onderzoeksteam, juridische onnavolgbaarheid, het droeve leven van Raffaele, de journalistieke onkunde van tegenstanders en vooral heel veel over Amanda, over wie niemand die zich in haar verdiept ooit uitgediscussieerd lijkt te raken.

Het is waarschijnlijk geen toeval dat de Engelse regisseur Michael Winterbottom voor zijn Knox-film The Face of an Angel (2014) koos voor een journalist en een filmmaker in de periferie van de zaak als protagonisten. De wereld om de zaak heen breidt zich nog iedere dag uit, het is een micromaatschappij waarin het draait om schuld, boete, dood, seks, waarheid en gerechtigheid, en inmiddels ook om status en economisch gewin. Die miniwereld houdt niet op te bestaan.

Ook na de vrijspraak van vrijdagavond is die alleen maar nog wat groter geworden – net als het verhaal van Amanda Knox, levenslang een literair personage tegen wil en dank.