Gevaarlijke interventie Jemen

Saoedi-Arabië heeft samen met negen andere sunnitische landen een militair offensief gelanceerd tegen de shi’itische Houthi-rebellen in buurland Jemen. Het is een gevaarlijke escalatie van de burgeroorlog in Jemen, die grote gevolgen kan hebben voor de veiligheid van het Westen, de regionale spanningen tussen Iran en Saoedi-Arabië en de oliemarkt.

Het offensief werd gisteren aangekondigd door de Saoedische ambassadeur in de Verenigde Staten, Adel al-Jubeir. Hij zei dat zijn land reageert op een verzoek van de Jemenitische president Hadi om een interventie. Het gaat volgens Jubeir om een beperkte operatie „om de legitieme regering van Jemen te beschermen”. Gisteren werden de eerste luchtaanvallen uitgevoerd op de hoofdstad Sana’a, die in handen is van de Houthi’s.

De VS ondersteunen de operatie logistiek en met inlichtingen, maar houden zich verder afzijdig. De Saoedische nieuwszender Al-Arabiya meldde dat Saoedi-Arabië 150.000 militairen klaar heeft staan voor een eventueel grondoffensief. Het land heeft ook zwaar geschut naar de grens gestuurd. De Golfstaten, Egypte, Pakistan, Jordanië, Marokko, Turkije en Soedan steunen de operatie, sommige van hen nemen ook al deel aan de strijd.

De Houthi’s spreken van agressie tegen Jemen en waarschuwen voor een regionale oorlog. Iran, een bondgenoot van de Houthi’s, eiste een onmiddellijk einde aan het offensief. „Militaire actie in Jemen, dat kampt met een binnenlandse crisis, zal de situatie alleen maar compliceren en pogingen om tot een vreedzame oplossing te komen ondermijnen”, aldus het Iraanse ministerie van Binnenlandse Zaken.

Strategisch belang

De Saoedische interventie volgt op een snelle opmars van de Houthi’s de afgelopen dagen. Ze veroverden onder meer een belangrijke legerbasis in het zuiden die tot voor kort door het Amerikaanse leger werd gebruikt voor de strijd tegen de Jemenitische tak van Al-Qaeda. De Houthi’s waren gisteren opgerukt tot de havenstad Aden, waar president Hadi zijn toevlucht had gezocht. Er zijn onbevestigde berichten dat Hadi per boot is gevlucht naar Djibouti.

Het is onduidelijk of de Houthi’s zullen proberen Aden in te nemen. President Hadi geniet veel steun in Aden, waar de meerderheid van de bevolking fel tegen de Houthi’s is. Toen Hadi in januari door de Houthi’s onder huisarrest werd geplaatst, gingen duizenden mensen in Aden de straat op met vlaggen van het voormalige Zuid-Jemen dat tussen 1970 en 1990 een onafhankelijk land was.

De snelle veroveringstocht van de Houthi’s was mogelijk dankzij de steun van troepen die loyaal zijn gebleven aan oud-president Saleh. Hij moest onder druk van massale protesten aftreden in 2012, maar lijkt zich nu op te maken voor een comeback via zijn alliantie met de Houthi’s. Analisten denken dat de rebellen niet sterk genoeg zijn om de recent veroverde gebieden vast te houden.

Regionale oorlog

De oorzaken van de crisis in Jemen zijn voornamelijk politiek en tribaal. Maar door de interventie dreigt het land een nieuwe frontlijn te worden in de machtsstrijd tussen het sunnitische Saoedi-Arabië en het shi’itische Iran. De Saoediërs zien in de opmars van de Houthi’s de hand van aartsrivaal Iran. Teheran ontkent de Houthi’s actief te steunen, maar zegde onlangs wel een jaar gratis olie toe.

Op de achtergrond spelen de onderhandelingen over het nucleaire programma van Iran, die in de laatste fase zijn beland. Velen verwachten binnen afzienbare tijd een deal, die de positie van Iran in de regio verder zal versterken. De nieuwe Saoedische koning Salman was al druk bezig met het smeden van een hechte alliantie van sunnitische landen tegen de snel groeiende dreiging van Iran.

De escalerende strijd in Jemen vormt een bedreiging voor het mondiale olietransport. De meeste olietankers van Arabische producenten zoals Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Koeweit en Irak passeren de Jemenitische kust via de Golf van Aden richting het Suezkanaal en Europa. Saoedi-Arabië vreest dat het transport in gevaar komt als de Houthi’s Aden veroveren. De prijs van een vat Brent is sinds het begin het offensief met 6 procent gestegen.

Het Westen is bezorgd dat terreurgroepen als Al-Qaeda en de Islamitische Staat profiteren van de chaos in Jemen. Amerikaanse drones voerden de afgelopen jaren aanvallen uit op Al-Qaeda in Jemen, dat volgens de VS de grootste bedreiging vormt voor het Westen. De groep heeft in delen van Oost- en Zuid-Jemen een vrijhaven gevonden vanwaar het terreuraanslagen kan beramen.