Zo lok je volgelingen naar het kalifaat

De gouden standaard van terroristenpropaganda. Zo noemde een medewerker van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in september de online strategie van Islamitische Staat (IS). En die stroom berichten om nieuwe rekruten te werven, het Westen angst aan te jagen, propaganda te verspreiden en financiële steun binnen te halen lijkt niet te stoppen. Ook omdat Twitter het verwijderen van aan IS verbonden accounts nauwelijks lijkt te kunnen bijbenen.

Minstens 46.000 IS-aanhangers gebruiken Twitter om de berichten van IS te verspreiden, bleek vorige week uit een rapport van het Amerikaanse onderzoeksbureau Brookings. Met een gemiddelde van duizend volgers hebben IS-twitteraars aanzienlijk meer volgers dan de gemiddelde twitteraar.

Sociale media, en dan met name Twitter en Facebook, zijn een essentieel onderdeel van de mediastrategie van IS. Waar gebruikt Islamitische Staat die kanalen voor?

Met hulp van online propaganda lokte IS tienduizenden buitenlandse strijders naar het zelf gestichte kalifaat. Via Twitter worden mensen gerekruteerd, sympathisanten aangemoedigd geld te geven en riep IS diverse malen op om aanslagen in thuislanden van moslims in het Westen te plegen.

IS gebruikt Twitter ook om hun video’s onder de aandacht te brengen. De video waarin IS-leider Al-Baghdadi in juni 2014 het kalifaat uitriep, was via Twitter binnen de kortste keren op computerschermen wereldwijd te zien.

IS’ heeft voor die video’s een eigen mediacentrum: Al-Hayat (‘Het leven’). Die propaganda-afdeling is ook verantwoordelijk voor de onthoofdingsvideo’s met Hollywood-achtige uitstraling. Daarnaast heeft het mediacentrum een afdeling die het magazine Dabiq maakt, met verhalen over de ‘ware islam’ en het leven in het kalifaat.

Vlak voordat Al-Baghdadi het kalifaat uitriep, bracht Al-Hayat een video uit met als titel There is no life without jihad, waarin Westerse moslims werden opgeroepen hun religieuze plicht te vervullen en naar het kalifaat te reizen. Ook worden strijders van concurrerende groepen als Jabhat al-Nusra, de Syrische tak van Al-Qaeda, opgeroepen zich bij IS aan te sluiten. „Oh, soldaten van de strijdgroepen en organisaties, weet dat nu het kalifaat is gevestigd en bestendigd, jullie eigen groepen en organisaties onwettelijk zijn geworden.”

Kinderen in een pretpark

Met rooskleurige beelden van het dagelijks leven probeert IS rekruten te verleiden naar het kalifaat te komen. Zo verscheen vorige week een video met kinderen in een pretpark. De verslaggever vraagt voorbijgangers wat ze van de lente vonden. „Met dank aan God hebben wij dit land. Het is het mooiste van alles!” vertelt een enthousiaste man met een grote baard en een kind op zijn arm voor de camera. „Het is hier veilig. Vroeger waren er checkpoints, maar die zijn er nu niet meer. Allemaal met dank aan God. Insha’Allah blijft dit land alleen voor de moslims.” Onder de beelden zijn religieuze liederen over vrede en het ‘goede leven’ gemonteerd.

De propaganda heeft effect. Geestelijken en andere welvarenden uit Golfstaten zouden via Twitter mensen oproepen geld over te maken om de strijd van IS te steunen. Volgens Seth Cohen van de Amerikaanse denktank RAND wordt er vanuit de Golfregio regelmatig geld overgemaakt naar strijdgroepen als IS of Al-Qaeda. Omdat IS ook over olievelden beschikt en miljoenen losgeld kreeg voor Westerse gijzelaars, zijn de donaties die via sociale media worden binnengehaald volgens Cohen relatief gezien echter geen grote bron van inkomsten.

Maar door het veelvuldig gebruik van sociale media ontstaat ook een vertekend beeld van het succes van IS. Het lijkt alsof de terreurgroep overal aanwezig is en aan de winnende hand is. Wat er precies op de grond gebeurt, valt niet te controleren omdat journalisten geen toegang hebben tot door IS beheerde gebieden. Cijfers van aantallen strijders en daadwerkelijke Twitteraars achter de accounts zijn niet na te trekken en veranderen met de dag.

Wat doet Twitter?

Twitter heeft in zijn eigen regels vastgelegd dat gebruikers geen dreigementen mogen plaatsen. Wat het verheerlijken van terrorisme betreft, is Facebook strenger. In de voorwaarden staat dat „organisaties met een terroristische of gewelddadige criminele staat van dienst” niet worden toegestaan.

Twitter zegt zijn best te doen om accounts die dreigementen uiten, haat zaaien of geweld verheerlijken te verwijderen. Maar de berichtendienst, zo stellen Amerikaanse media als CNN, is beland in een spelletje Whack-a-mole: een automaat waarbij je door gaten opduikende mollen met een hamer terug de grond in moet slaan. Daarbij maakt IS gebruik van programma’s om tweets automatisch vanaf verschillende accounts te retweeten.

Desgevraagd zegt Twitter geen extra personeel aan te hoeven nemen voor het verwijderen van alle IS-accounts. „Ons veiligheidsteam is in de loop der tijd uitgebreid, maar dat is om alle meldingen die bij ons binnenkomen na te gaan”, laat een woordvoerder weten. „Ik wil daarbij duidelijk maken dat dat niets met IS te maken heeft. We bekijken alle meldingen, niet alleen die van IS-accounts.”

Hoeveel accounts verwijderd zijn, wil Twitter niet zeggen. Accounts worden alleen verwijderd als er melding van wordt gemaakt. Of het verstandig is de accounts met IS-propaganda ter verwijderen, is nog maar de vraag. Veel accounts twitteren vanuit Syrië en Irak met hun locatie bijgevoegd in het bericht. Het verwijderen van de accounts zou een gemis kunnen zijn voor de Westerse inlichtingendiensten.