Vogelklauw als oersieraad

Ook Neanderthalers droegen sieraden. Ongeveer 130.000 jaar geleden reeg een Neanderthaler acht klauwen van een zeearend aaneen tot een ketting of armband. De scherpe punten sleten na verloop van tijd doordat het sieraad om zijn nek of armen bungelde. Dit schrijven Kroatische en Amerikaanse archeologen vandaag in PLOS ONE.

Neanderthalers (Homo neanderthalensis) leefden tegelijkertijd met moderne mensen (Homo sapiens). Ze stierven 30.000 à 40.000 jaar geleden uit, juist toen moderne mensen – met hun ‘geavanceerde’ kunst – voor het eerst Europa betraden.

De Neanderthaler is vaak afgeschilderd als een onderontwikkelde bruut zonder cultuur. Dat idee kantelt langzaam. Zo is inmiddels duidelijk dat Neanderthalers kleurstoffen als oker en mangaan gebruikten.

Het dragen van ‘nutteloze’ sierklauwen past helemaal bij het beeld van de nieuwe Neanderthaler. Neanderthalers konden zich dus wel degelijk symbolisch gedragen, concluderen de onderzoekers. En: ze deden dat lang voordat er moderne mensen in Europa leefden. Neanderthalers kunnen niet het dragen van sieraden dus niet van Homo sapiens hebben afgekeken.

Het uit elkaar gevallen sieraad bestaat uit acht klauwen van minstens drie verschillende zeearenden (Haliaeetus albicilla). De klauwen zijn al meer dan een eeuw geleden opgegraven in een Kroatische grot, samen met werktuigen, vuurplaatsresten, botten en tanden van Neanderthalers.

De Kroaten zagen nu t de krassen op de klauwen, bij de aanhechting met het teenkootje. Volgens de archeologen tonen die snijsporen dat Neanderthalers de klauw doelbewust van arendstenen hebben afgehakt.

De slijtage aan de punt en basis van de klauwen wijst erop dat ze lange tijd gedragen zijn. Waarschijnlijk wreven de klauwen langs elkaar terwijl ze aan een koord of pees hingen.

De onderzoekers denken dat Neanderthalers op de arenden hebben gejaagd. Zeearenden waren ook 130.000 jaar geleden al zeldzame vogels. Een dode arend vind je niet zomaar, en zeker geen drie.

Het vangen van een arend is een hele klus. Zeearenden zijn grote agressieve roofvogels, met een maximale spanwijdte van 2,5 meter. De vangst was misschien omgeven met rituelen, speculeren de onderzoekers.

Neanderthalers behielden hun fascinatie voor roofvogelklauwen in ieder geval duizenden jaren lang. Twee Franse archeologen beschreven in 2012 één klauw uit een Neanderthalergrot van 60.000 tot 40.000 jaar oud. Mogelijk is ook deze klauw als hanger gedragen.