:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2015/03/ANP-31792985.jpg)
Onduidelijkheid over een deal met een drugshandelaar heeft gisteravond geleid tot het opstappen van minister Opstelten en staatssecretaris Teeven. Is daarmee de kwestie afgedaan? En wat kunnen we straks verwachten van het debat? Zes vragen over de bonnetjesaffaire.
Allereerst: waarom zijn Opstelten en Teeven gisteren opgestapt?
Kort: een bonnetje.
Wat minder kort: toen Teeven nog officier van Justitie was sloot hij in 2000 een deal met drugshandelaar Cees H. (lees ook: What’s the deal met de deal van Cees H. en Wie is Cees H.?). Justitie had een deel van diens vermogen in beslag genomen, maar kon niet aantonen dat dat geld was verkregen uit criminele activiteiten. Een deal volgde, waarbij Teeven 750.000 gulden mocht afromen van het vermogen van H., die in ruil voor dat bedrag weer de beschikking kreeg over de tegoeden die eerder in beslag waren genomen.
Over de exacte hoogte van dat teruggegeven bedrag is veel onduidelijkheid ontstaan. Volgens Opstelten kreeg H. 1,25 miljoen gulden terug, maar Nieuwsuur meldde dat er sprake was van 4,7 miljoen gulden. De bewering over die 1,25 miljoen gulden nam hij later terug toen er na “een uiterste inspanning” bij het ministerie van Justitie en Veiligheid geen informatie was gevonden over de deal. Daardoor kon ook niet worden bepaald hoe hoog het exacte bedrag was, aldus Opstelten (lees ook: Opstelten was meer van Veiligheid dan Justitie).
Vorige week meldde Nieuwsuur echter dat er wel degelijk een ‘bonnetje’ was en daaruit bleek dat H. 4,7 miljoen euro had teruggekregen, wat later ook door diens advocaat werd bevestigd. Reactie van Justitie: deze berichtgeving is onjuist. Gisteren kondigde Opstelten echter zijn aftreden aan omdat hij de Tweede Kamer verkeerd geïnformeerd heeft over de kwestie, want er was wél een digitale bevestiging gevonden dat dat bedrag was overgemaakt. De aankondigingen van Opstelten en Teeven:
Dus alles is nu opgehelderd?
Nee. Zo is het niet duidelijk waarom Opstelten eerst zo stellig bleef over die 1,25 miljoen gulden en vervolgens met dezelfde stelligheid verklaarde dat er géén informatie was. En dat terwijl er wel degelijk een digitaal afschrift was. Daarover gesproken: waarom was dat bonnetje zo lang onvindbaar? En er zijn meer vragen, zoals politiek redacteur bij NRC Derk Stokmans al schrijft(€):
Waarom wist Fred Teeven niet meer welke deal hij had gesloten? Heeft Opstelten in eerste instantie nooit echt naar bewijzen laten zoeken? Of wist hij al langer van de bon, en heeft hij bewust informatie achtergehouden? Of is Opstelten door zijn ambtenaren verkeerd voorgelicht?
Dan zijn er nog de politieke vragen: hebben Opstelten en Teeven zelf besloten af te treden, of zijn ze onder druk gezet? Zo ja, was dat door de eigen VVD, of door coalitiepartner PvdA? Zouden de ‘constructieve’ oppositiepartijen de minister nog wel steunen? Wat zegt het over premier Rutte, dat hij alle vragen over de optredens van Opstelten wegwuifde, en een vast vertrouwen in hem bleef uitspreken?
Het vertrek van het duo komt vóór het Kamerdebat dat vandaag wordt gehouden. In plaats van Teeven en Opstelten zal nu premier Rutte de vragen beantwoorden. Rutte heeft aangekondigd aan het begin van het debat eerst een verklaring af te leggen over het aftreden van de twee bewindslieden.
Wat kunnen we van dat debat verwachten?
NRC-redacteur René Moerland verwacht dat het vooral over het optreden van premier Rutte zal gaan, en niet zozeer over de kwestie Cees H.:
“De oppositie zal vragen of deze kwestie goed gemanaged is en Rutte zal over zijn eigen optreden verantwoording moeten afleggen. Maar de spanning is er door het aftreden van Opstelten grotendeels vanaf. De mogelijkheid om hem verantwoording af te leggen inzake deze kwestie is gisteren weggenomen.”
Uit de reacties van de oppositie blijkt vooral dat er veel vragen zijn over de kwestie rondom de deal met Cees H.:
VolgenAPechtold Alexander Pechtold Aftreden begrijpelijk en onvermijdbaar. Respect daarvoor, maar de vragen over de deal mogen niet onbeantwoord blijven. Debat op z’n minst!
Volgen
En SP-Kamerlid Michiel van Nispen tegenover het ANP:
“De staatssecretaris moet altijd hebben geweten om hoeveel geld het ging en heeft moeten toezien hoe de minister de Kamer verkeerd informeerde. Ja, het had op zijn weg gelegen daar iets aan te doen.”
Heeft dit nog gevolgen voor de coalitie?
Het lijkt erop dat het aftreden van Teeven en Opstelten een VVD-aangelegenheid is, gezien de begripvolle reactie van vice-premier Lodewijk Asscher gisteren:
Volgen
De sociaal-democraten benadrukken daarnaast dat het vertrek van het duo volledig een VVD-aangelegenheid is. Het besluit werd gisteren genomen na een kort overleg in het Torentje met premier Rutte en VVD-fractieleider Zijlstra. Moerland:
“In de reacties wordt onderstreept dat de bewindslieden zélf het besluit hebben genomen om af te treden. De PvdA lijkt geen druk uitgeoefend te hebben en heeft zo te zien verder ook geen rol gespeeld. Het zegt vooral wat over Rutte en hoe hij de VVD probeert te managen na de kwestie-Verheijen.”
Wie gaan Teeven en Opstelten opvolgen?
Minister Blok (Wonen en Rijksdienst) neemt tot en met de verkiezingen van 18 maart waar. Wie daarna op Justitie gaan zitten, is nog niks over bekend. Het blijft giswerk, aldus Moerland:
“Dat er niet al een paar mensen in de coulissen klaarstonden zegt hoe onverwacht het vertrek van Teeven en Opstelten is geweest. De zoektocht begint nu pas. De komende paar dagen zullen er waarschijnlijk wel een paar andere namen genoemd worden. Het zal nog wel een paar dagen duren voor de opvolgers bekend zijn.”
Twee namen doen al de ronde: oud-Kamerlid voor de VVD Laetitia Griffith (nu Raad van State) en Kamerlid Ard van der Steur. Zijn naam circuleerde al in januari, toen er geruchten de kop opstaken dat Opstelten met zijn 71 lentes te oud zou zijn voor het ministerschap. Van der Steur werd toen al genoemd als mogelijke opvolger. Net als Teeven, overigens.