Verander het economieonderwijs

Waarom zagen de knappe koppen van de wereld de wereldwijde financiële crisis van 2008 niet aankomen? Keken ze misschien massaal de verkeerde kant op? Heeft deze blindheid misschien iets te maken met de zeer eenzijdige wijze waarop in de westerse wereld economen aan universiteiten worden opgeleid?

De zogeheten neoklassieke economische theorie, bij het grote publiek beter bekend als het kapitalisme of de vrijemarkteconomie, domineert al bijna drie decennia de economische wetenschap. Heterodoxe economieën, ofwel alle economische theorieën die niet tot de mainstream behoren, worden niet serieus behandeld of zijn zelfs uit het curriculum geschrapt.

Voorbeelden van heterodoxen economieën zijn de gedragseconomie, de institutionele economie, de ecologische economie, de economie van het genoeg, de circulaire economie en de ruileconomie. Het verdwijnen van het wetenschappelijke debat tussen verschillende economische theorieën leidt uiteindelijk tot kwaliteitsverlies, waardoor het wetenschappelijke karakter van de economie zelf op het spel komt te staan.

De wereld staat voor een gigantische uitdaging. We worden niet alleen geconfronteerd met een financiële crisis, maar ook met een energie- en klimaatcrisis. De geboden oplossingen blijven meestal binnen de oude vertrouwde economische denkkaders en aan een aantal dieperliggende oorzaken wordt weinig of geen aandacht besteed. Dit onvermogen om dieperliggende oorzaken aan te wijzen en nieuwe perspectieven te schetsen, zorgt ervoor dat de crisis zich verdiept en niet wordt opgelost.

We moeten nieuwe vragen stellen om nieuwe antwoorden te krijgen. Moet een economie wel altijd blijven groeien? Hoe ziet een economie eruit die streeft naar een menswaardig bestaan voor iedereen, nu en later? Hoe voorkomen we milieuvervuiling, uitputting van grondstofvoorraden, het uitkleden van arbeidsrechten en een toenemende kloof tussen arm en rijk?

Een grotere diversiteit van ideeën nodig

We hebben een grotere diversiteit van ideeën nodig in de economie om tot nieuwe oplossingen te komen voor de bestaande crisis. Wie meerdere perspectieven in ogenschouw durft te nemen, ziet letterlijk meer. Vergelijk het met een rit door de bergen; om elke bocht zie je het landschap weer anders. Vernieuwende inzichten vereisen creativiteit en lef om ‘out of the box’ te denken. Of zoals Einstein het zei: „We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them.”

Overal ter wereld komen economiestudenten in opstand tegen de eenzijdige monocultuur op hun economische faculteiten. Ze pleiten voor meer diversiteit in het economieonderwijs omdat ze beseffen dat voor het oplossen van de huidige crisis nieuwe inzichten vereist zijn. Voorbeelden van internationale initiatieven zijn: de Post-Crash Economic Society in Manchester, de Cambridge society for Economic Pluralism, het Curriculum in Open-access Resources in Economics (CORE) project in Oxford, en het internationale netwerk van studenten economie Rethinking Economics.

Steeds meer organisaties en hoogleraren sluiten zich aan bij deze studentenbeweging voor meer diversiteit in het economieonderwijs. The International Student Initiative for Pluralism in Economics eist in een open brief, inmiddels ondertekend door 65 organisaties uit 30 landen, drie vormen van pluralisme: theoretisch, methodologisch en interdisciplinair.

Maar in Nederland blijft het tot nu toe nog erg stil. Het zou goed zijn als daar verandering in komt, en er ook in Nederland een brede beweging ontstaat voor meer diversiteit in het economieonderwijs.