Een dag niet gedeclareerd...

‘Pontius advocaten’ heet het in 2005 in Amsterdam begonnen advocatenkantoor. De twee oprichters Dennis van der Wal en Edgar Tijhuis richten zich op cliënten die in aanmerking komen voor gefinancierde rechtshulp als gevolg van hun lage inkomen.

Daar doen zich ronduit alarmerende ontwikkelingen voor, waarschuwen de advocaten met regelmaat op de eigen Facebook-pagina. „De kwaliteit van de rechtsbedeling is in het geding’’, staat er op oudejaarsdag 2014. „Er wordt aan alle kanten bezuinigd op de rechtsstaat. Het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand staat onder druk,” schrijven de advocaten. „Eén van de pijlers van onze democratische samenleving”, dreigt te bezwijken.

Precies een jaar eerder maakten de raadslieden op Facebook met net zo’n zorgelijk bericht de balans op van 2013: „Het einde van de bezuinigingsdrift van de heren Teeven en Opstelten is nog niet in zicht. Iedereen heeft recht op rechtsbijstand, ook degenen die geen advocaat kunnen betalen. Onze advocaten zullen hiervoor in 2014 blijven strijden!”

Het zijn teksten die sinds vorige week een wrange bijsmaak hebben. Op 17 februari besloot de Raad van Discipline in Amsterdam dat de advocaten Van der Wal en Tijhuis voor een periode van twaalf maanden (waarvan negen maanden voorwaardelijk) worden geschorst in de uitoefening van hun praktijk. De tuchtrechter concludeert dat er op het advocatenkantoor jarenlang sprake is geweest „van een structurele misstand” omdat advocaten er „consequent misbruik hebben gemaakt van toevoegingsgelden”.

Dat is extra kwalijk volgens de Raad van Discipline omdat „de gefinancierde rechtshulp al ernstig onder druk staat’’. De deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten Pieter van Regteren Altena spreekt desgevraagd van „een uitzonderlijke zaak”. Een andere jurist die beroepsmatig betrokken was bij deze zaak noemt het extra pijnlijk dat uitgerekend advocaten die zich opwierpen als voorvechters van het systeem van gefinancierde rechtshulp zich jarenlang blijken te hebben gedragen als „geldbeluste gladakkers”.

Lukraak

De tuchtzaak tegen de grondleggers van Pontius begint in 2013. De deken krijgt „een signaal” van het ministerie van Buitenlandse zaken dat vanuit Nederland veel opvallend kansloze zaken bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) aanhangig worden gemaakt. Het kleine kantoor Pontius (vier advocaten en vijf stagiaires) geldt als ‘topklager’.

In november 2013 bezoeken medewerkers van de Orde het kantoor. Men besluit een rapporteur, strafadvocaat Simon van der Woude, een onderzoek naar de praktijkvoering te laten uitvoeren. Hij doet een steekproef in onder meer de ‘tientallen’ zaken die advocaat Edgar Thijhuis aanspande bij het EHRM in Straatsburg en de ongeveer twintig zaken die advocaat Dennis van der Wal bij het Europese hof begon.

Het gaat om alle mogelijke procedures: van een rechtszaak voor een Surinaamse cliënt die bezwaar maakt tegen het afwijzen van een aanvraag voor een verblijfsvergunning om een medische behandeling te kunnen ondergaan, tot het namens een klant bezwaar maken tegen een terugvordering van te veel genoten bijstandsvergoeding.

Van der Woude constateert dat de rechtszaken die het kantoor begint in al deze gevallen niet deugen. De motivering bestaat vaak uit ‘nauwelijks toegelichte kreten’. Er wordt ‘lukraak’ geklaagd over schending van een eerlijk proces. En de onderbouwing van de klachten met feiten en omstandigheden en relevante jurisprudentie ontbreekt volledig.

Uit het verhoren van medewerkers van Pontius blijkt dat Van der Wal en Tijhuis opdracht geven zo veel als mogelijk toevoegingen aan te vragen en te declareren. „Tegen ieder besluit moesten we bezwaar maken. Als hier geen goede reden voor bestond, dan moesten we die verzinnen”, aldus een oud-stagiaire. Een andere collega vertelde dat ze de opdracht kregen om 4.000 euro omzet per week te maken.

Het is trouwens ook geen toeval dat de begonnen rechtszaken juridisch rammelen. De oprichters van het kantoor worden volgens een andere stagiaire namelijk boos als een rechtszaak wordt gewonnen. Bij winst kan namelijk „geen hoger beroep meer ingesteld worden en geen toevoeging aangevraagd worden en kon er dus geen geld meer verdiend worden”, aldus de rapporteur.

Vrolijk

De meest pikante bevinding in het onderzoek betreft de vondst van wat de Raad van Discipline heeft betiteld als ‘een werkinstructie’. Het document – één A4-tje – heeft als aanhef: „Vrolijk de dag door met al je zaken” en bevat volgens de rapporteur Van der Woude een aantal „twijfelachtige adagia”. Een van de richtlijnen luidt: „een dag niet gedeclareerd en een dag geen toevoegingen aangevraagd is een niet gedraaide en dus verloren dag”. Een andere spelregel is: „de bespreking is bedoeld om cliënten binnen te halen terwijl een zitting bedoeld is om zo snel mogelijk een declarabele uitspraak te krijgen.”

Na het onderzoek concludeert de deken dat de oprichters van Pontius het vertrouwen in de advocatuur „ernstig hebben beschaamd”. Hij brengt de zaak voor de Raad van Discipline. De tuchtrechter deelt zijn mening. Van der Wal en Tijhuis hebben „op hun kantoor een structuur gecreëerd, waarbinnen het accent lag op het behalen van omzet ten koste van de kwaliteit van de rechtshulp”.

De omzet bestond volgens de rapporteur voor 70 procent uit toevoegingszaken. De twee advocaten worden geschorst omdat door hun handelen het „op een toereikend niveau blijven en het voortbestaan van de gefinancierde rechtspraak (verder) wordt bedreigd”.

De jarenlang bedonderde Raad voor Rechtsbijstand, de instantie die is belast met de uitvoering van gesubsidieerde rechtshulp, zegt desgevraagd te bekijken of aangifte tegen de twee advocaten mogelijk is. De raad onderzoekt ook welke onterecht verstrekte vergoedingen kunnen worden teruggevorderd van de twee advocaten. Volgens een betrokkene zou dit om honderdduizenden euro’s kunnen gaan.

De geschorste advocaten zijn niet voor commentaar bereikbaar. Van der Wal is volgens zijn secretaresse steeds „buiten de deur”. Hij heeft zijn kantoor nu IJdock Advocaten genoemd en richt zich, aldus de website, voortaan op „MKB-ondernemers”. De deken zegt dat de advocaat nu „onder intensieve controle van de Orde staat”.

Tijhuis heeft eind vorig jaar de advocatuur verlaten. De Facebook-pagina van het kantoor is sinds woensdagochtend uit de lucht. Daardoor is de afbeelding van het Delfts Blauwe tegeltje die op 11 april 2014 werd gepost, niet meer te zien. ‘Die pleit om een koe, geeft er een toe’, staat er op de tegel. Als partijen om een koe strijden, is het alleen de advocaat die melkt en van de koe profiteert.