De beste televisie van januari en februari 5 4 3 2 1

In de top-5 van de eerste twee maanden van het jaar valt een nieuw soort televisieheldendom te ontdekken. Met een beetje goede wil past Eva Jinek daar ook in. In de afgelopen acht weken mocht ze haar visitekaartje voor de late-avondtalkshow achter laten. Wat het meest opviel aan Jinek (KRO-NCRV) was dat de presentator niet bang was om voor gek te worden versleten.

Gewoon doen is in deze absurde tijden, met een overdaad aan extreem nieuws, namelijk niet gek genoeg. Wie dat adagium aandurft en genoeg kwaliteit in huis heeft om die bizarre werkelijkheid schuin aan te kunnen snijden, die loopt de kans door de moderne televisiekijker omarmd te worden, zij het soms met enige aarzeling.

Je treft die mentaliteit ook aan in recente titels als Pauls Puberkookshow (VARA) en Hier Zijn de Van Rossems (NTR), die als geheel net tekortschoten voor de absolute top.

Wegens een zekere onevenwichtigheid vielen ook net buiten de boot de bij vlagen briljante dramaserie Noord Zuid (KRO) van Paula van der Oest en de loodzware competitieshow Expeditie Poolcirkel (AVRO-TROS). In dat laatste format moeten voormalige topsporters in de IJslandse vrieskou opdrachten uitvoeren die hun fysieke en mentale grenzen verleggen. Je ziet echte uitputting en wanhoop, die dan kapot worden gerelativeerd door een binnen haar eigen comfortzone blijvende presentator, Yolanthe Sneijder-Cabau.

Die vormde op haar beurt weer het onderwerp van een op internet geplaatste videodocumentaire, Yolanthe, waarin VPRO-programmamaker Tim den Besten zijn eigen afkeer van de ster probeert te analyseren. Ook dat is een typisch voorbeeld van die hausse van naar authenticiteit strevende anti-helden. Misschien hebben we opeens genoeg van de voorgeprogrammeerde gezelligheid die contrasteert met de werkelijkheid daar buiten, zoals een knuffel van Yolanthe vloekt met de ontberingen van de winnares, zeilmeisje Laura Dekker, op een verraderlijke gletsjer.

Cojones (VARA). Het tweede seizoen van de actuele satire op de zaterdagavond, onder leiding van Erik van Muiswinkel, was veel beter dan het eerste. Dat kwam vooral door de muzikale brutaliteit van Mike Boddé en de imitaties van Thomas van Luyn. Het hoogtepunt vormde de wekelijkse spitt battle tussen twee beroemdheden die elkaars bloed wel konden drinken. Perfect bedachte commedia dell’arte; de vierstrijd tussen Dijsselbloem, Varoufakis, Merkel en Poetin werd zelfs een internationaal internetsucces.

De Wilde Keuken (NTR). In het negende seizoen van de verkenningen door Wouter Klootwijk naar de geheimen van ons voedsel, vooral dat uit de zee, zit er nog steeds kwalitatieve groei in de formule. De laconieke, beetje excentrieke presentator fietst langs fjorden en over dijken. Het camerawerk en de steeds verrassende muziekkeuze maken van De Wilde Keuken veel meer dan consumentenvoorlichting of jongensboekenromantiek. Je zou het zelfs bijna een vorm van televisiekunst kunnen noemen.

Mindf*ck (AVRO-TROS). De echte verrassing van dit seizoen is de 27-jarige illusionist en arts Victor Mids. Niet zijn trucs, variaties op aloude succesnummers, of de claim dat hij medische kennis toepast om gedachten te lezen maken het programma zo bijzonder. Het gaat vooral om de charme van de ster en de prettig eigentijdse vormgeving. Goochelen doe je op straat, door voorbijgangers aan te spreken, die niet lijken op de gemiddelde voxpop op de Dappermarkt.

Missie Aarde (VPRO). Niet iedereen is er dol op, maar wat mij betreft is dit de grappigste en intelligentste Nederlandse sitcom aller tijden. Stuurvrouw Kim van Kooten is het enige bemanningslid van de ruimtecapsule dat niet knettergek is. Een zwakke gezagvoerder (Wart Kamps), een machtsbeluste boordtherapeut (Alex Klaasen) en een botte macho (Leo Alkemade) zijn de scharnieren in deze puntige pastiche van dolgedraaid management. Daarin grijpen de vileine babbelaars de macht.

Onze Man in Teheran (VPRO). Het verdient een stevige analyse van mediawetenschappers waarom deze serie, waarin een specialist of correspondent ons zijn territorium laat zien, met kop en schouders boven het genre uitsteekt. Regisseur Roel van Broekhoven won al eens een Zilveren Nipkowschijf met de avonturen van moderne ontdekkingsreiziger Redmond O’Hanlon, maar de belevenissen van Thomas Erdbrink in Iran spreken een nog breder publiek aan.

Deel van de attractie is de absurditeit van het dagelijks leven in een theocratie, waar alles is verboden en tegelijkertijd heel veel mogelijk is. In dat opzicht verruimt de serie wezenlijk onze blik op een land dat in laag aanzien staat bij de gemiddelde Europeaan.

Maar een minstens zo groot aandeel levert de vanzelfsprekende omgang met de camera van Thomas Erdbrink. Hij neemt ons niet alleen mee naar de radicaalste schreeuwers van ‘Dood aan Amerika!’ in de moskee, maar ook naar de binnenwerelden. Zo zien we hem kibbelen over wat wel en niet mag met zijn Iraanse echtgenote, een topfotograaf, en ontdekken de dagelijkse problemen van zijn bureaumedewerker, een gescheiden vrouw uit de provincie. Toptelevisie, die ook internationaal zal gaan opvallen.