Kalifaat ‘op paar mijl’ van Europa

Terwijl zwartgemaskerde beulen de 21 kopten in oranje pakken langs de waterlijn van de Middellandse Zee leiden, zegt een stem: „Eerst hebben jullie ons op een heuvel in Syrië gezien. Nu zijn we ten zuiden van Rome, in Libië.” Even later, als de zee rood is door het bloed van de onthoofde Egyptenaren: „We zullen Rome veroveren, als Allah het wil. Dat is de belofte van onze profeet.”

Italiaanse kranten meten de dreigende woorden uit de vijf minuten durende propagandavideo van Islamitische Staat breed uit. Al een paar weken vraagt Rome aan zijn Europese bondgenoten om niet alleen oostwaarts te kijken, naar Oekraïne, maar ook naar het zuiden, naar de gevaarlijke chaos in Libië. Het zondag vrijgegeven filmpje bevestigt die dreiging: op 300 kilometer van de Italiaanse kust zijn sympathisanten van Islamitische Staat in hoog tempo hun macht aan het uitbreiden.

Een mogelijk kalifaat aan de overkant van het water is niet het enige probleem voor de Europese Unie. De Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Alfano waarschuwde voor „het risico van een ongekende exodus” van bootvluchtelingen. Daarbij zal het moeilijk zijn, zei Alfano, echte vluchtelingen te onderscheiden van jihadisten die Europa proberen binnen te glippen. Bovendien zijn de scheidslijnen tussen Islamitische staat en mensensmokkelaars, en tussen de smokkel van vluchtelingen, wapens en drugs, vaak klein in Libië.

Ook buiten Rome gaan nu de alarmbellen af. „Het kan in Libië net zo erg worden als wat we nu zien in Irak en Syrië”, zei Bernardino Léon, de Spaanse diplomaat die namens de Verenigde Naties de strijdende partijen in Libië bij elkaar aan tafel probeert te krijgen, zondag tegen The New York Times. „Het verschil is dat Libië maar een paar mijl van Europa is.”

Jonathan Powell, hoofd van de staf van de voormalige Britse premier Tony Blair, waarschuwt: „Libië kan een Somalië aan de Med worden. Dit zou grote gevolgen hebben voor Tunesië, de enige ster die nog schijnt na de Arabische lente, en voor Egypte, vanzelfsprekend. Maar ook voor Zuid-Europa en uiteindelijk voor ons.”

Italiaanse ministers hebben de afgelopen dagen oorlogszuchtige taal gebruikt en gezinspeeld op militaire actie. Vrijdag zei minister van Buitenlandse Zaken Gentiloni dat Italië „bereid is te vechten, in de context van een internationale missie”. Twee dagen later zei minister van Defensie Pinotti: „Italië is bereid om in Libië een coalitie te leiden van landen uit de regio, Europese en Noord-Afrikaanse, om de opmars van het kalifaat te stoppen.”

Al gaat het om een voormalige kolonie met grote Italiaanse belangen, Italië zal niet snel eigenmachtig ingrijpen. Premier Renzi waarschuwde gisteren voor „hysterie”. Niet alleen in Italië worden vraagtekens gezet bij het effect van de militaire ingreep in 2011, toen een internationale coalitie de toenmalige dictator Gaddafi verdreef, maar geen politieke stabiliteit wist te brengen. In ieder geval wachten op de VN, is Renzi’s boodschap. Frankrijk en Italië hebben voor morgen om een vergadering van de Veiligheidsraad gevraagd.

Renzi heeft met de Egyptische president Sisi gebeld na de Egyptische bombardementen op IS-stellingen in Libië, gistermorgen. Laten we niet unilateraal iets doen, was zijn boodschap. Egypte zei dat de bombardementen na overleg met Washington zijn uitgevoerd. Sisi pleitte vanmorgen via de Franse radiozender Europe 1 voor een resolutie van de Veiligheidsraad die een internationale interventie in Libië mogelijk zou maken.

Italië ziet weinig heil in meer tijd voor VN-bemiddelaar Léon. Die is er in zes maanden niet in geslaagd een serieus gesprek op gang te brengen tussen de groeperingen die in Libië om de macht strijden. Een centraal gezag blijft ontbreken. Moslimmilities die zich laten inspireren door Islamitische Staat hebben daarvan geprofiteerd en breiden langzaam maar zeker hun macht uit. Vorige week namen zij de belangrijke havenstad Sirte in. De opmars leidde zondag tot een snel opgezette evacuatie door Italië van een honderdtal landgenoten en tot sluiting van de ambassade in Tripoli, de laatste die nog open was.

Franchise

Premier Renzi zei gisteren dat het niet IS uit Irak en Syrië is die in Libië vecht, maar Libische milities die zich onder de zwarte vlag van IS hebben geschaard. Dat inzicht zou meer ruimte laten voor onderhandelingen, dan in Irak en Syrië.

Maar deze radicale milities gaan langzamerhand de minder dogmatische moslimgroepen overheersen, zei Aref Ali Nayed, de Libische ambassadeur bij de Verenigde Arabische Emiraten, tegen The New York Times. „De islamisten zijn erg slim met hun merk. Ze hebben het franchisemodel van McDonald’s geleerd. Ze bieden een manier van werken aan, richtlijnen en propagandamateriaal.”

‘Rome’ is een symbolisch doelwit. Het staat in de video van zondag voor heel Europa, waarschuwt Italië. In het filmpje waarschuwt een IS-lid: „Veiligheid is voor jullie, kruisvaarders, iets waar je alleen nog maar op kunt hopen.”