Hoge inzet en harde strijd om Limburgse bus en trein

Meer bussen en treinen, meer comfort, meer betaalopties. En een extra trein naar Aken. Dat belooft Abellio, winnaar van de grootste openbaar vervoerconcessie die tot nu toe in Nederland is aanbesteed.

De gunning aan NS-dochter Abellio betekent het exclusieve recht om van eind 2016 tot eind 2031 alle openbaar vervoer in Limburg te verzorgen. Abellio doet dit onder de merknaam DOOR! Die naam heeft drie verklaringen, vertelt Annemarie Zuidberg-Tabak, directeur van Abellio Nederland. „In de Euregio reizen veel mensen door naar België of Duitsland. We bieden vervoer van deur tot deur, niet van halte tot halte. En in Limburg is Door een jongens- en meisjesnaam, zo komen we dichtbij.”

Drie partijen waren in de race voor de concessie Limburg. De klap kwam hard aan bij Arriva, zegt woordvoerder Roos Zevenboom. „We hebben een heel scherp bod gedaan. Als je dan met zo’n grote voorsprong wordt gepasseerd door een staatsbedrijf geeft dat te denken.”

Ook voor de andere verliezer is het zuur. Veolia verzorgt sinds 2006 het openbaar vervoer in Limburg, tot tevredenheid van provincie en reizigers. Het aanbod nam toe met 50 procent, het aantal reizigers met 40 procent. Veolia verdween al vroeg uit de strijd door een niet-geldig bod.

Hele provincie

De aanbesteding in Limburg is bijzonder. Ten eerste vanwege de omvang. Twee bestaande concessies, Noord- en Midden-Limburg enerzijds en Zuid-Limburg anderzijds, worden voor de komende periode samengevoegd tot één concessie voor de hele provincie. Uniek is ook het samenvoegen van trein, bus en openbaar vervoer op maat (busjes, auto’s).

De concessie omvat daarmee al het regionale openbare vervoer in de provincie. Alleen de intercity’s blijven in handen van NS. Met de bundeling wil de provincie vraag en aanbod beter op elkaar laten aansluiten en maatwerk kunnen bieden.

Ook al heeft NS de concessie gewonnen, het bedrijf verliest toch ook iets. Twee spoorlijnen worden vanaf eind 2016 gedecentraliseerd. Ze maken niet langer deel uit van het hoofdrailnet dat exclusief door NS wordt gebruikt.

Dat gaat om de stoptreinen tussen Roermond en Maastricht Randwyck en tussen Sittard en Heerlen, qua reizigersaantal 20 procent van het pakket. Deze lijnen horen nu bij de concessie. Dat past bij het kabinetsstreven naar marktwerking om regionale spoorlijnen.

Twee andere spoorlijnen, de Maaslijn tussen Nijmegen en Roermond en de Heuvellandlijn tussen Kerkrade en Maastricht Randwyck, hoorden al bij de concessie. De provincie Limburg stelt eisen aan de vervoerder voor het gebruik van deze lijnen: de Maaslijn moet worden geëlektrificeerd, zodat er meer reizigers kunnen vervoerd; op de Heuvellandlijn moet materieel worden ingezet dat ook over Duits en Belgisch spoor kan rijden.

Tegenover die complexe opdracht staat een mooie beloning. De vervoerder ontvangt vijftien jaar lang jaarlijks 55,5 miljoen euro exploitatiesubsidie van de provincie (die dat van het ministerie van Infrastructuur en Milieu krijgt). De reizigersomzet levert jaarlijks tussen de 60 en 75 miljoen op. Dat leidt tot een bedrag voor de hele periode tussen 1,7 en 2 miljard euro.

Rechtszaak

De inzet was hoog, de strijd was hard. Veolia heeft via de rechter geprobeerd de NS-dochters Abellio en Qbuzz uit te sluiten van de aanbesteding. Volgens Veolia is sprake van oneerlijke concurrentie, omdat NS een te sterke marktpositie heeft.

Als beheerder van de stations en eigenaar van reizigersinformatie kan NS lager bieden dan andere vervoerders, zegt Veolia. Ook zou NS verliezen op deze concessie kunnen compenseren met winst op andere lijnen – iets wat overigens verboden is en door NS wordt ontkend.

De rechter bepaalde half oktober dat een eventuele voorsprong van NS niet te wijten is aan gedrag van de provincie. Als NS beschikt over meer expertise, informatie of technische mogelijkheden dan andere vervoersbedrijven, dan komt dat door zijn historisch bepaalde marktpositie. Abellio (en busdochter Qbuzz) mochten meedoen.

Veolia heeft ook een klacht ingediend bij de Autoriteit Consument & Markt, die toezicht houdt op NS als stationsbeheerder en gelijke voorwaarden voor alle vervoerders nastreeft. De klacht is nog in behandeling, de ACM wil niet zeggen wanneer een uitspraak wordt verwacht.

Gedeputeerde Van der Broeck had bezwaren tegen de gunning ingecalculeerd. Toch gelooft hij in marktwerking. „Concurrentie óp het spoor is het laatste wat je moet hebben. Maar concurrentie vooraf, tijdens de aanbesteding, is een goede zaak. De reiziger is de echte winnaar.”