Driehoeksruil gijzelaars naar climax

De gijzeling van een Japanse journalist en een Jordaanse piloot door terreurgroep Islamitische Staat (IS) nadert een nog onbekende climax. Óf er komt de komende uren een Jordaans-Japanse deal met IS, waarbij de gijzelaars in leven blijven; óf de zenuwslopende onderhandelingen die nu gaande zijn, ketsen af. Dan dreigt de onthoofding van de Japanner Kenji Goto en de Jordaniër Muath al-Kaseasbeh. Denkbaar is ook een derde scenario: wéér een nieuw ultimatum of nieuwe eisen van IS.

De moeder van Goto weet niet meer waar ze aan toe is. IS heeft al twee keer gedreigd haar zoon te onthoofden, toch kwam er vanmorgen weer een nieuw ultimatum. „Mijn gevoelens zitten helemaal in de knoop”, zei de 78-jarige Junko Ishido in Japanse media.

Gisteren verzamelden zich zo’n honderd vrienden en fans van Goto voor de residentie van de Japanse premier Shinzo Abe om met een wake te pleiten voor Goto’s vrijheid. De ingetogen ceremonie werd meermaals onderbroken door ultranationalisten die de groep beledigingen toeriep.

Japan is verdeeld over het gijzeldrama. Aan de ene kant staan mensen die Goto bewonderen omdat hij het lot van kinderen versloeg in oorlogsgebied. Anderen vinden dat hij zich zijn problemen zelf op de hals heeft gehaald. Zij zien de wake als kritiek op Abe en noemen dat „anti-Japans.”

Japan heeft zelf geen direct contact met IS en is aangewezen op Jordanië voor de onderhandelingen. Die zijn heel complex. Eerst ging het alleen om Goto en de eveneens door IS gegijzelde zakenman Haruna Yukawa, die afgelopen zaterdag werd geëxecuteerd. Maar inmiddels is ook het lot van de in december gegijzelde Jordaanse luchtmachtpiloot een rol gaan spelen.

IS eiste eerst losgeld van Tokio, maar deze eis heeft de groep veranderd in de vrijlating van de Iraakse terroriste Sajida al-Rishawi (zie kader) door Jordanië. De regeringen in Tokio en Amman staan voor dilemma’s waarmee de laatste jaren veel landen hebben geworsteld: toegeven aan de eisen van groepen als IS en Al-Qaeda – en gijzelingen zo lucratief maken – of de dood van landgenoten ‘accepteren’.

Alleen de Verenigde Staten weigeren voor zover bekend om met terroristen te onderhandelen. Het resultaat: de dood van drie Amerikaanse gijzelaars door IS vorig jaar. Europese landen zijn pragmatischer. Ze betaalden de afgelopen jaren via tussenpersonen miljoenen euro’s aan Al-Qaeda om gijzelaars vrij te krijgen, zo blijkt uit onderzoek van The New York Times. Turkije liet 180 IS-aanhangers vrij om 54 Turken terug te halen die IS in het Iraakse Mosul had gegijzeld.

De vraag is nu waartoe de onderhandelingen tussen IS, Jordanië en Japan zullen leiden. De sleutelmomenten op een rij:

20 januari: In een videoboodschap dreigt IS Haruna Yukawa en Kenji Goto, te executeren als Japan niet binnen 72 uur 200 miljoen dollar betaalt.

Zaterdag: In een nieuwe IS-video laat Goto een foto zien van de onthoofde Yukawa. IS verandert de eis: geld wordt niet langer genoemd, wel vrijlating van Al-Rishawi door Jordanië.

Gisterochtend: IS dreigt Goto en Al-Kaseasbeh binnen 24 uur te doden als Al-Rishawi niet vrij komt. Jordanië zegt daarop dat het bereid is Al-Rishawi vrij te laten als het de piloot terug krijgt.

Gisternacht: In de meest recente video verlengt IS de deadline voor de vrijlating van Goto in ruil voor die van Al-Rishawi. Jordanië moet Al–Rishawi vandaag voor zonsondergang aan IS overleveren in ruil voor Goto. Anders zou de Jordaniër worden vermoord.