Boko Haram slachtte een heel dorp af - Vijf vragen over het conflict in Nigeria

Het nieuws dat terreurgroep Boko Haram vorige week een heel dorp uitmoordde, raakte door de terroristische aanslag in Parijs een beetje ondergesneeuwd. Maar die geringe aandacht zegt niets over de ernst van het nieuws. Mogelijk zijn er 2.000 doden. Vijf vragen over dit bloedige conflict in Afrika.

Wat is er gebeurd?

Terreurgroep Boko Haram viel vorige week woensdag de Nigeriaanse stad Baga en een zestiental andere plaatsen in de regio bij het Tsjaadmeer aan, nadat de groep de zaterdag ervoor een militaire basis had ingenomen.

De hele stad, waar zo’n tienduizend mensen woonden, is in brand gestoken. Volgens een regeringsfunctionaris bestaat Baga vrijwel niet meer. Gevluchte inwoners vertelden dat de straten bezaaid lagen met lichamen. Tijd om ze te cremeren, was er niet meer.

Over het dodental lopen schattingen uiteen. De regering vreest dat er 2.000 doden zijn, zo vertelde een woordvoerder tegen de BBC. Ook Amnesty International noemde dat aantal. Anderen houden het op honderden. Als het getal 2.000 klopt, is de aanval op Baga de dodelijkste ooit van Boko Haram.

Wat is Boko Haram ook alweer en wat wil de groep precies?

De radicaal islamitische terreurgroep Boko Haram werd in 2002 opgericht door Mohammed Yusuf in Maiduguri, met als oorspronkelijke doel westerse educatie tegen te gaan. Maiduguri richtte een religieus complex op met een moskee en een islamitische school. Veel arme moslimkinderen uit Nigeria en omliggende landen bezochten de school.

Langzaamaan ontpopte de school zich meer en meer tot een kweekvijver voor jihadi’s. In 2009 begon de groep een militair offensief tegen de regering teneinde een islamitische staat te bewerkstelligen. Datzelfde jaar kwam Yusuf om het leven, hij werd opgevolgd door Abubakar Shekau. In 2010 werd de groep door de VS bestempeld als terroristische organisatie. Al Jazeera maakte in 2011 een reportage over de groep (waarschuwing kan schokkende beelden bevatten).

Volgens Boko Haram wordt Nigeria geleid door ongelovigen. Volgelingen van de terreurgroep zouden zijn geïnspireerd door deze zin uit de Koran:

“Iedereen die niet is onderworpen aan wat Allah heeft geopenbaard, is een overtreder.”

Boko Haram predikt een versie van de islam waarbij het verboden is voor moslims deel te nemen aan politieke of sociale activiteiten die verbonden zijn met het Westen. Zoals het dragen van westerse kleren, naar school gaan en stemmen. Iedereen die indruist tegen de ideologie van Boko Haram loopt het risico te worden gedood: politieagenten, politici, kritische moslims. De terreurgroep hanteert brute straffen zoals zweepslagen en het afhakken van handen. Ook zijn er beelden bekend van meisjes die worden gestenigd en levend begraven.

Hoe gaat Boko Haram te werk?

Bombardementen, moorden en regelmatige ontvoeringen behoren tot de tactiek van Boko Haram. De leden van de terreurgroep bombarderen kerken, executeren buspassagiers, cafébezoekers, militairen en hebben het VN-hoofkantoor in de hoofdstad Abuja aangevallen. Vorig jaar ontvoerden de leden meer dan tweehonderd schoolmeisjes van een school in Chibo in het noordoosten van het land. Ook afgelopen december werden meer dan honderd vrouwen en kinderen ontvoerd, dit keer uit Gumsuri.

Door complete dorpen aan te vallen en jonge meisjes te ontvoeren, jaagt de groep de lokale bevolking angst aan. De boodschap is duidelijk: laat je niet in met veiligheidstroepen. De gekidnapte vrouwen en kinderen worden volgens mensenrechtenorganisaties mishandeld, misbruikt, uitgehuwelijkt en zelfs gedwongen mee te vechten.

Nog gruwelijker is dat de terreurgroep de ontvoerde kinderen sinds afgelopen weekend ook inzet als ‘zelfmoordenaars’. Zowel zaterdag als zondag waren er aanslagen waarbij in totaal meer dan 24 doden vielen. De daders waren meisjes van tussen de tien en twaalf jaar oud.

De terreurgroep claimt dat in deze video eerder gekidnapte meisjes te zien zijn:

Welke delen van Nigeria heeft Boko Haram nu in handen?

De terreurgroep heeft de controle over een steeds groter stuk land in het noordoosten van Nigeria. Boko Haram controleert nu zo’n 70 procent van de deelstaat Borno. Dat komt neer op ongeveer 20.000 vierkante kilometer, twee derde van de omvang van België. Misschien is dat het begin van het door hen gewenste kalifaat.

Ook uit deze kaartjes van The Telegraph, The Economist en de site Political Geography now blijkt goed hoe de terreurgroep zijn invloedssfeer weet te vergroten.

Hoeveel slachtoffers heeft Boko Haram gemaakt?

In heel 2014 kwamen 8.000 à 9.000 mensen om door toedoen van Boko Haram. Dat is minder dan het aantal doden door islamitisch geweld in Syrië en Irak. Maar zoals eerder gezegd, Boko Haram gaat steeds meedogenlozer ter werk, schrijft buitenlandredacteur Wim Brummelman vandaag in NRC Handelsblad (€).

Analisten schatten het aantal strijders op 15.000 à 20.000. Anderen noemen hogere aantallen, mede door het ronselen van werkloze jongeren en de inlijving van gekidnapte kinderen. De groep vormt een bedreiging voor de regio. Door het conflict zijn zo’n 1,5 miljoen mensen ontheemd.

Een getuige vertelt tegen The Telegraph hoe een aanval op haar dorp verliep:

Hoe is de situatie nu en is er uitzicht op verbetering?

De Nigeriaanse regering begon afgelopen vrijdag weliswaar een tegenoffensief in een poging om Baga en de nabijgelegen militaire basis te heroveren, maar Boko Haram gaat door met aanslagen. Een dag na de aanval afgelopen donderdag, zette de groep checkpoints op en vermoordde iedereen die zich schuilhield.

Zaterdag vielen twintig doden bij een aanslag op een markt in Maiduguri, hoofdstad van de noordoostelijke deelstaat Borno. Gistermiddag waren er twee moordaanslagen in Potiskum, in de naburige deelstaat Yobe, met zeker vier doden.

De aartsbisschop van het land zei dat de strijd tegen Boko Haram internationale steun nodig heeft. En daar zit nu juist het probleem. Nigeria heeft zich internationaal geïsoleerd. Samenwerking met buurlanden Kameroen, Tsjaad en Niger komt niet van de grond en ook de relaties met de VS zijn slecht, schrijft NRC vandaag:

Nigeria is woedend dat Washington geen gevechtshelikopters wil leveren, mede uit vrees voor mensenrechtenschendingen door het Nigeriaanse leger. Die knallende ruzie kwam in december naar buiten toen Abuja aankondigde geen Amerikaanse training meer te willen.

De vrees is dat het geweld in aanloop naar de presidentsverkiezingen, die 14 februari moeten plaatsvinden, alleen nog maar zal verergeren.