Breder perspectief op rampvlucht MH17

Terug naar de AW-aflevering van zaterdag 20 december. Daar werd een foto besproken die al sinds 17 juli op internet staat en waarop het rookspoor te zien zou zijn van de Boek-raket die vlucht MH17 neerhaalde. Het was een zwaar ingezoomde opname met een beeldhoek van maar een graad of 7. Vooral de anonieme blogger van ukraine@war heeft er veel onderzoek aan gedaan. Deze krant heeft de foto lang genegeerd omdat gevreesd werd dat het een vervalsing was.

Het probleem was dat het landschap niet viel te herkennen en dat de foto een blauwe lucht toonde terwijl de meeste foto’s van de crash een zwaar bewolkte hemel laten zien. Bovendien kon het vermeende rookspoor wel gewoon een condensspoor van een vliegtuig zijn dat er valselijk was ingemonteerd.

Maar met behulp van recente en historische opnames van Google Earth werd na indringend puzzelen de plek gevonden van waaraf de foto is gemaakt: een flat boven aan een beboste helling in het noorden van Torez. De fotograaf had vanaf zijn balkon ruwweg in zuidoostelijke richting gekeken: een kompasrichting van ongeveer 120 graden. Toevallig precies dwars op de heersende windrichting die volgens het KNMI tussen noord en noordoost lag. In combinatie met andere details ontstond zo de overtuiging dat de foto echt was en een echt rookspoor liet zien – van een Boek-raket.

Maar de blauwe lucht bleef een probleem. In het ‘Rapport van eerste bevindingen’ uit september is een satellietopname afgedrukt die laat zien dat het anderhalf uur vóór de aanslag boven Torez en omgeving totaal bewolkt was. Een 8/8 bedekking, noemen meteorologen dat. Daarop liep de AW-reconstructie vast.

Maar vorige week dook opeens een veel minder sombere, en bovenden veel scherpere wolkenfoto op. Een opname van de Amerikaanse Modis-Aqua-satelliet die twee uur voor de crash was gemaakt toonde hier en daar opvallend dunne plekken in het wolkendek boven Torez.

Daar kan best een zonnetje doorheen hebben geschenen.

Alsof de duvel ermee speelde bracht ook RTL-correspondent Olaf Koens de foto van het rookspoor nog eens ter sprake, op maandag 22 december. Koens had de maker van de foto weten te vinden en die vertelde ‘op camera’ maar radicaal geblurd en met vervormde stem wat er 17 juli was gebeurd. Hij had een knal gehoord, een wit spoor gezien en foto’s gemaakt zonder te weten wat-ie zag. Eén foto was binnen twee uur op het net gezet. Hij zat nu in de piepzak en had huis en haard verlaten.

Van belang is dat de man twéé foto’s had gemaakt. Op de eerste foto had hij nog niet ingezoomd en is de beeldhoek (horizontaal) ongeveer 24 graden. Daardoor is de omgeving nog beter te herkennen. Het blijkt dat de analyse die ukraine@war al op 17 juli maakte juist is. Er is ook meer schaduw te zien, bijvoorbeeld op de eerder genoemde puinkegel die nu binnen de foto valt. Daaruit blijkt dat de foto tussen 14 en 17 uur lokale tijd gemaakt moet zijn. (De fotograaf geeft 16.25 uur op.)

De breedbeeldfoto toont een veel groter deel van de hemel dan de ingezoomde foto. Nu opeens blijkt dat het helemaal niet zo onbewolkt is. Ook blijkt lang niet heel het landschap in de zon te liggen. De zonnige indruk kwam, zoals ukraine@war al eerder veronderstelde, van het sterke inzoomen. Kortom: de bewolkingsgraad is geen probleem meer.

Zoals hier twee weken geleden is beschreven waren op 17 juli vanuit die flat in Torez twee rookpluimen te zien. Iets ten noorden van het witte spoor dat naar het zenit trekt (richting MH17) is een kleine grijze pluim zichtbaar. Beide tonen de typische kromming die door het ‘logaritmisch windprofiel’ wordt opgewekt: dicht bij het aardoppervlak waait het minder hard dan hogerop. De deskundigen van instituut NEO en de TU Delft die RTL voor de foto-interpretatie inschakelde brengen de pluimen met elkaar in verband. De grijze pluim zou komen van droog gewas dat door de vuurstraal van de raket in brand was gevlogen. Ondenkbaar is dat niet, maar het is vreemd dat de twee pluimen dan op twee verschillende plaatsen ontstaan. Misschien komt de grijze rook gewoon van een al of niet geslaagde poging om een stoppelveld af te branden. In Centraal- en Oost-Oekraïne worden jaarlijks tussen juli en september vanuit satellieten tienduizenden stoppelbranden waargenomen. In het lanceergebied zijn ook meerdere brandplekken gevonden in de net gemaaide tarwevelden, zoals Roland Oliphant van The Telegraph aantoonde.

Interessant is dat de geïnterviewde fotograaf vertelde dat hij twee explosies had gehoord met een interval van – naar schatting – 15 seconden. De eerste knal leek helemaal niet op wat we inmiddels gewend waren, zegt hij tegen Koens. Ook veel andere mensen blijken twee knallen gehoord te hebben, zoals op internet valt na te gaan. Dit lijkt raadselachtig want het lanceren van een raket is niet hetzelfde als het afschieten van een kanon. Tot men zich realiseert dat de raket binnen een paar seconden een supersone snelheid bereikt. De eerste knal is wat in de volksmond het ‘doorbreken van de geluidsbarrière’ heet. De tweede knal kwam van de explosie van de springkop op 10 kilometer hoogte. Beiden knallen zijn overigens een probleem voor de bloggers en twitteraars die maar blijven geloven dat vlucht MH17 door een Soechoj-25 is neergeschoten.