Uren sprokkelen in plaats van euro’s

Ze was al een paar keer langs de etalage gelopen bij Stroom Den Haag. Achter de glazen pui hing een fiets met een briefje: ‘repareren? acht uur’. Want bij Timebank.cc betaal je in uren, niet in geld. Gebruikers die zich registreren op de site kunnen reageren op advertenties. Ze verhuizen, geven salsales of koken en laten zich uitbetalen in ‘Hour Notes’. Een Hour Note per uur, ongeacht expertise of opleiding.

„Ik wil ook meedoen”, dacht de Amerikaanse moeder van drie. Haar fiets deed het nog prima, maar even verderop zat haar yogaschool. En ook daar bleek Amy (48) te kunnen betalen met Hour Notes.

Amy schuift halverwege de werksessie op maandagmiddag aan. Bestuursleden Sara Pape (34), beeldend kunstenaar, en Ronald Huynen (36), meubelmaker, zitten aan tafel. Stroom Den Haag begon de tijdbank drie jaar geleden als artistiek project. Creatieven hebben vaak wel tijd en ‘skills’, maar niet altijd geld om voor diensten te betalen. In 2013 zetten onder meer Pape en Huynen het project om in een vereniging en trok de kunstinstelling zich terug. Inmiddels zijn er 1.300 gebruikers, dependances in Amsterdam en Lissabon en kun je op meer dan 200 plekken in Den Haag ‘betalen’ met de Hour Notes. De groei is gestaag: zo’n 15 nieuwe gebruikers per maand, waarvan 20 procent ook actief wordt.

Eén Hour Note voor een uur werk

Filmmaker Tanja Busking (26) is sinds een paar maanden lid. Zij en geïnteresseerde Serferaaz Elahi (28) praten over de koers van de tijdbank. Busking maakt een lijstje van potentiële nieuwe leden: expats, hackers, stadstuiniers. Ze gaat een promotiefilmpje maken om leden te werven, in ruil voor Hour Notes.

Want zo werkt het bij Timebank.cc: het bestuur geeft nieuwe Hour Notes uit als leden iets doen voor de bank, bijvoorbeeld tijdens een werksessie. „Wij zijn zeg maar, de centrale bank”, legt Huynen uit.

Er zijn op dit moment zo’n 3.900 uren in omloop. Eigenhandig uren ‘creëren’, kan niet. Als jij een yogales volgt, kun je de leraar pas uitbetalen in Hour Notes als je die eerst ook hebt verdiend. Waarom? Huynen denkt even na. „Als je gewoon uren maakt en krijgt, heeft het geen waarde meer. En je durft eerder te vragen om een dienst als je zelf eerst ook iets hebt gedaan.” Elahi kijkt vragend. Hij werkt bij een religieuze organisatie. „Soms wil je toch ook gewoon vrijwilligers betrekken zonder zelf eerst uren te sparen?”

Dat doet de Timebank ook, legt Pape uit. Kunstenaars die bouwafval omtoverden tot eettafels voor het pop-up restaurant dat Timebank.cc organiseerde in Den Haag, kregen hun arbeid bijvoorbeeld in Hour Notes vergoed.

Het voelt als een vriendendienst

Ander punt van discussie. Populaire leden, zoals de kapper, potten hun uren op. Ze verdienen meer dan ze uitgeven. Is dat erg? Crasht de tijdbank als de kapper al zijn uren inzet? Nee, zo zit het niet, zegt Pape, maar door ophoping is er minder interactie tussen de rest van de gebruikers. En ook dat is een doel van de tijdbank. Timebank.cc heeft veel expats als leden, die komen om te netwerken, niet om te besparen. „Het voelt als vriendendienst”, beaamt Amy. Twee timebankers die laatst pannenkoeken kwamen bakken op haar dinner party schoven na de klus ook aan.

Tijdbanken zijn er al sinds de negentiende eeuw. Pape, half Spaans, kent het concept uit Spanje waar de tijdbank vaak uit noodzaak wordt gebruikt. In landen als het Verenigd Koninkrijk en de VS wordt de tijdbank op grote schaal toegepast om vrijwilligers te mobiliseren, bijvoorbeeld in de ouderenzorg.

Ook in Nederland bestaan al veel langer ruilkringen zoal LETS en Makkie. De regels verschillen per club. Is de tijdbank de toekomst? Dat betwijfelt Jan Jonker, hoogleraar duurzaam ondernemen in Nijmegen. Vorige maand verscheen zijn boek, Nieuwe Businessmodellen, waarin hij de uitdagingen van alternatieve economische systemen in de nieuwe deeleconomie verkent. „Tijdbanken in het Verenigd Koninkrijk zijn vaak geïntegreerd in bestaande maatschappelijke organisaties”, zegt Jonker. Neem Fair Shares, de eerste Britse tijdbank die werd opgezet in 1998. Gevangenen kunnen er uren verdienen met fietsreparaties, die ze kunnen doneren of uitgeven aan diensten voor familieleden buiten de gevangenis. Zo blijven ze betrokken bij de maatschappij. In Nederland staat het nog in de kinderschoenen, zegt Jonker. „Om een alternatief betaalmiddel te hebben moet je het overal aan uit kunnen geven. Je moet voldoende schaalgrootte hebben. Nederland is een heel klein landje. En misschien zijn we ook wel een beetje chickenshit.”

Jonker gelooft wel in alternatieve betaalsystemen, maar is een voorvechter van hybride bankieren: betalen met een combinatie van geld en andere waarden zoals tijd. Bij Timebank.cc zien ze die dwarsverbanden met de monetaire economie juist níet zitten. Je kunt er dus niet, zoals bij Makkie in Amsterdam-Oost, je uren inzetten voor korting bij de Albert Heijn. Er is geen koppeling met de euro. Waarom niet? Elahi: „Dan krijg je meteen zo’n waardeoordeel. Wie bepaalt wat een schilderij kost? Tijd kost iedereen evenveel.” Pape wil geen marktwerking: „Dat is kapitalisme. En wat als de euro straks valt?”

Amy: „Geld ‘muddies the water’.”