Het kabinet heeft de kerstcrisis overleefd. Hoe nu verder?

Na een akkoord tussen PvdA en VVD over de nieuwe zorgwet is het kabinet Rutte-II aan een voortijdig einde ontsnapt. Hoe nu verder? Vijf vragen over de crisis in Den Haag.

1. Wat hebben PvdA en VVD precies afgesproken?
Na twee dagen van koortsachtig overleg sloten de PvdA en de VVD gisteravond een akkoord over een aangepaste zorgwet. De zorgwet van minister Edith Schippers (Volksgezondheid, VVD) was deze week aanleiding voor een grote crisis in het kabinet, nadat drie PvdA-senatoren onverwachts tegenstemden. Schippers wilde het recht op vrije artsenkeuze afschaffen.

Uit de brief die premier Mark Rutte gisteravond naar de Tweede Kamer stuurde, blijkt dat het kabinet niet van plan is de wet grootscheeps te wijzigen. De kern blijft overeind: de vrije artsenkeuze wordt beperkt en verzekeraars krijgen meer zeggenschap over de zorgverlener waarmee een patiënt in zee moet. Wel komen er enkele extra maatregelen om verzekerden te beschermen tegen de groeiende macht van verzekeraars. De belangrijkste maatregel is het recht op een ‘second opinion’.

De brief:

2. Hoe is dat akkoord tot stand gekomen?
De PvdA heeft de afgelopen dagen vele uren intern overlegd. Vicepremier Lodewijk Asscher sprak met dissidenten Guusje ter Horst en Marijke Linthorst en ging thuis op bezoek bij de zieke senator Adri Duivesteijn. Ook sprak de PvdA-top met de VVD. De twee partijen slaagden er uiteindelijk in om een akkoord te sluiten voor een nieuwe zorgwet.

De VVD eiste aanvankelijk garanties dat de drie  PvdA-senatoren voor de nieuwe zorgwet zou stemmen. Die eis is komen te vervallen: inmiddels neemt de VVD genoegen met het “vertrouwen” van de PvdA-top dat het nieuwe wetsvoorstel er wél door komt.

3. Hebben de PvdA-dissidenten hiermee hun zin gekregen?

Dat is moeilijk te zeggen, zegt chef van de politieke redactie van NRC Handelsblad René Moerland:

“De top van de VVD en PvdA hebben geen inhoudelijke meningsverschillen. Het probleem zijn de drie PvdA-senatoren, die zich niet willen voegen naar de PvdA-top. De dissidenten hebben zich niet publiek uitgelaten waar ze precies tegen zijn; ze hebben geen eisenpakket op tafel gelegd. De top van de PvdA kan alleen maar hopen dat de dissidenten met het nieuwe wetsvoorstel genoegen zullen nemen.”

Dat de situatie vooralsnog uiterst onzeker is, bleek onder meer uit het feit dat PvdA-leider Diederik Samsom tijdens het debat gisteravond dreigde om desnoods een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) in te zetten “om een aantal elementen uit de wet alsnog tot uitvoer te brengen”.

4. Wat is zo’n AMvB precies?
Een AMvB is “een Koninklijk Besluit van de regering en wordt, anders dan een wet, in principe zonder medewerking van de Staten-Generaal vastgesteld”. De coalitie hoeft met deze uitvoeringsregeling kortom geen goedkeuring te krijgen van het parlement.

Met Samsoms opmerking eventueel een AMvB uit de kast te halen, zette hij niet alleen de dissidente PvdA-senatoren onder druk, maar ergerde hij ook de oppositiepartijen. Zij vinden Samsoms voorstel ondemocratisch. Pechtold van D66 sprak van een “dreigement” en ChristenUnie-leider Arie Slob zei dat zijn partij de nieuwe zorgwet niet zal steunen als het kabinet die blijft koppelen aan een AMvB.

5. Hoe nu verder?
Het akkoord dat de VVD en de PvdA afsloten moet nu worden uitgewerkt tot een nieuw wetsvoorstel. Dat zal ergens in het komend half jaar worden gepresenteerd. Eerst moet de Tweede Kamer opnieuw instemmen met de herziene wet en vervolgens de Eerste Kamer. Dan pas wordt duidelijk of de coalitie in staat is om politieke steun te vinden voor Schippers’ plannen.

De PvdA krijgt op deze manier langer de tijd om de dissidenten weer in het gareel te krijgen. Tegelijkertijd heeft de crisis de positie van het kabinet - en dan vooral de positie van de PvdA - danig verzwakt. De opmerking van Samsom over de AMvB “ruikt naar paniek”, zegt chef Den Haag van NRC Handelsblad Moerland. “Het laat zien hoe ver hij bereid is te gaan om aan de wensen van de VVD tegemoet te komen.”

De partijen van de ‘constructieve’ oppositie D66, ChristenUnie en SGP ontlenen hun politieke invloed immers aan hun doorslaggevende stem in de Senaat, legt hij uit. Het kabinet heeft er geen belang bij bevriende oppositiepartijen op de kast te jagen. Moerland:

“Het kabinet haalt het eind van 2014 wel, maar of het ook het einde van 2015 haalt is na deze week nog onzekerder geworden.”

Lees vandaag in NRC:
- Rutte II wiebelig 2015 in (€)
- Duivesteijn: bezwaren al lang bekend
- De VVD durft breuk niet aan (€)
- Wat er is veranderd aan de zorgwet (€)
- In 5 minuten bijgepraat: waarom leidt de zorgwet tot zo’n crisis in Den Haag?