:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2014/12/vrouwelijke-wetenschappers.jpg)
Toen Naomi Ellemers vorige week de Wetenschapsvisie 2025 van het ministerie van OCW las, viel haar bij de eerste pagina van de inleiding de mond al open. “We mogen in Nederland trots zijn op onze wetenschap en onze wetenschappers”, juichte het rapport daar, naast een pagina gevuld met zestien foto’s van belangrijke Nederlandse wetenschappers. Louter mannen!
Ellemers, hoogleraar sociale en organisatiepsychologie te Leiden, las stug door en stuitte aan het eind van de Wetenschapsvisie, zes pagina’s voor de bijlagen, nog op een paragraaf ‘Ruim baan voor vrouwen in de wetenschap’. Daarin stond:
“Impliciete vooroordelen bij zowel mannen als vrouwen zouden heel goed (een deel van) de achterblijvende aantallen vrouwen in de wetenschap kunnen verklaren.”
En dat dat niet best was.
Schoolvoorbeeld
“Dat niemand op het ministerie dit gezien heeft”, zegt Ellemers aan de telefoon, eerder verbijsterd dan boos.
“Dit is een schoolvoorbeeld van impliciete vooroordelen. Zo’n paragraaf over vrouwen komt pas nadat we de zogenaamd echt belangrijke dingen al hebben gehad. En als jonge vrouwen die foto’s van die ouwe mannen zien, denken ze echt niet ‘dit gaat over mij’.”
Ellemers kon het voorbeeld meteen gebruiken in een college over loopbaanmogelijkheden voor jonge onderzoekers. En ze mailde het ook even rond aan bevriende Leidse hoogleraren Eveline Crone (ontwikkelingspsychologie), Judi Mesman (gezinspedagogiek) en Ineke Sluiter (klassieke talen). Samen maakten de vier daarop een alternatieve illustratie voor de Wetenschapsvisie: een met louter vrouwen.
Dertien Spinozawinnaars
Alle dertien vrouwelijke Spinozaprijswinnaars zitten erbij. De Spinozaprijs is de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap. Winnaars krijgen 2,5 miljoen euro onderzoeksgeld. Onder hen zijn ook Sluiter (derde op rij 2) en Ellemers (vierde op rij 1).
De overige drie zijn de eerste vrouwelijke arts Aletta Jacobs (1854-1929), plantkundige Johanna Westerdijk (€) (1883-1961), de eerste vrouwelijke hoogleraar in Nederland en hoogleraar genetica Jantina Tammes (€) (1871-1947), de tweede vrouwelijke hoogleraar in Nederland. Zij mocht niet promoveren, maar kreeg wel een eredoctoraat.
Die drie vrouwen hadden grote moeite om toegang te krijgen tot de wetenschappelijke wereld, vertelt Ellemers. “En dat is nog maar honderd jaar geleden.”
Volgens een woordvoerder van het Ministerie van OCW was het “een bewuste keuze” om alleen mannen af te beelden.
“Het zijn allemaal Nobelprijswinnaars en dat vonden wij een toonbeeld van excellente wetenschap. Er zijn nog geen Nederlandse vrouwelijke Nobelprijswinnaars.”
Inderdaad, zegt Ellemers, die mannen op de foto zijn allemaal Nobelprijswinnaars.
“Maar vrouwen kwamen daar gewoon niet tussen. Vrouwen worden pas relatief kort als volwaardige wetenschappers beschouwd.”