Wie de verleidingstrucs niet snapt, heeft pech

Een luxe eigen huis met centrale verwarming, een arsenaal huishoudelijke apparatuur, een auto en twee inkomens. Je zou verwachten dat veel Nederlanders knorren van welvaart en tevredenheid. Maar van die mooie eigen huizen staat één op de vijf ‘onder water’. En achter Nederlandse voordeuren worstelen ruim 700.000 mensen met onoplosbare schulden. Dat aantal dreigt te stijgen tot meer dan een miljoen, aldus het rapport Onoplosbare schuldsituaties van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK). De gevolgen zijn stress, lichamelijke klachten, familieruzies, relatieproblemen, criminaliteit, meer suïcide en een ton aan maatschappelijke kosten per probleemschuldenaar.

Je zou de crisis de schuld kunnen geven. Maar de crisis is voorbij. Wat blijft – en verergert – is de desastreuze invloed van onze 24-uurs-verleidingsmaatschappij op koopkracht. Steeds meer verkopers grijpen naar wetenschappelijk bewezen trucs om de klant zijn laatste (geleende) euro’s afandig te maken. Op seminars als ‘De psychologie van het overtuigen onderwijst de Amerikaanse meesterbeïnvloeder Robert Cialdini zijn „zes superkrachtige technieken om alles gedaan te krijgen”. De folder promoot ze schaamteloos met: „Mensen denken niet meer na, ze geloven u op uw woord. Of op uw blauwe ogen. Hoe dan ook: ze doen wat u wilt. En daar gaat het om.”

Hoe ongenadig de verleidingsindustrie het wint van de consument, toont onderzoek van De Nederlandsche Bank (DNB): in 1987 kwam 54 procent van ons bruto nationaal product terecht bij burgers. Maar in 2012 was dit 45 procent. Het verschil van 9 procentpunt ging grotendeels naar bedrijven, becijferde DNB. De grote verliezer is de consument.

En wie gaat die arme consument beschermen? Verwacht niet te veel van onze overheid. Onze consumptie spekt de schatkist met pakweg 65 miljard euro per jaar aan btw, tabak- en brandstofaccijnzen, milieuheffingen en motorrijtuigenbelasting. Er komt dus geen politicus die sappelende burgers oproept tot een kopersstaking. Een pietsje extra koopkracht kun je krijgen. Maar verder zie je maar hoe je de nieuwste neuromarketingtrucs omzeilt, kleine lettertjes doorploegt of schulden en te hoge toeslagen terugbetaalt. Wie dat niet (goed) kan, heeft pech gehad. Daarom gaan helaas steeds meer hardwerkende tweeverdieners roemloos ten onder in onze participatie(consumptie)maatschappij.