Obama grijpt naar decreet

Met een hervonden progressieve koers gaat Barack Obama de strijd aan met de Republikeinen. De Amerikaanse president verloor deze maand tussentijdse Congresverkiezingen, raakte de Senaat zelfs kwijt, maar weigert de laatste twee jaar van zijn presidentschap het initiatief uit handen te geven. Vannacht kondigde hij de meest ingrijpende immigratiehervorming in decennia aan.

Obama zei in een tv-rede dat circa vijf miljoen illegale migranten een kans op een verblijfsstatus moeten krijgen. Wie zich niet aan de wet houdt, moet juist sneller uitgezet worden. Ook moeten de grenzen beter bewaakt worden. Tegelijkertijd noemde hij Amerika uitdrukkelijk een immigratieland: „Dat heeft ons land groot gemaakt.”

Het gaat om migranten uit Mexico en Midden-Amerika, die al jaren in de VS werken, kinderen met een Amerikaans paspoort hebben en geen crimineel verleden hebben. „U kunt uit de schaduw stappen en het met de wet in orde maken”, zei Obama. „Het opsporen, oppakken en uitzetten van miljoenen mensen is niet realistisch.”

Op dit moment wonen ruim 11 miljoen illegalen in de VS. Er komen er jaarlijks tienduizenden bij, meestal uit Mexico, Honduras of Guatemala. De nieuwkomers komen niet in aanmerking. De kern van Obama’s plan kende tot voor kort brede steun. Sterker: het was mede door prominente conservatieve Republikeinen als senator Marco Rubio bedacht. Latino’s zijn een snelgroeiende minderheid en hun electoraal gewicht neemt toe. Maar in Washington ontstond een patstelling. Ieder compromis is al een jaar uitgesloten.

Obama zoekt voor het plan niet eens meer de steun van de Republikeinen. De hervorming is een presidentieel decreet, waarvoor Obama geen goedkeuring van het Congres nodig heeft. Het is een ultiem machtsmiddel, maar niet uniek: iedere president gebruikt het af en toe. Toch schilderen de Republikeinen Obama af als dictatoriaal. „Hij is boos op het Amerikaanse volk”, schreef senator Ted Cruz, de grootste tegenstander, gisteren in Politico. „Als hij per decreet gaat handelen, is Obama niet langer president, maar handelt hij als een monarch.”

De Republikeinen kunnen twee dingen doen. Ze kunnen Obama aanklagen en het conflict in de rechtszaal uitvechten. Of ze kunnen alle financiering voor Obama’s plannen blokkeren. Toch zal ook dit niet meevallen. De eerste stap van Obama zal zijn dat hij voorlopig stopt met het uitzetten van illegalen. Iets níet doen, merkte een Republikeinse Afgevaardigde al op, kost geen geld. Dat kunnen ze dus niet tegenhouden.

Er ligt nog een kans: chantage. Ze kunnen dreigen alle medewerking in te trekken om het zogeheten schuldenplafond te verhogen. Dat zou Obama in grote problemen brengen en kan leiden tot een sluiting van de federale overheid, zoals vorig jaar. Obama zal de Republikeinen nog nodig hebben, maar op dit moment haalt hij de glans wat af van hun verkiezingszege.

Obama laat voor de tweede keer deze maand zien dat hij wel degelijk nog macht heeft. Vorige week sloot hij een klimaatdeal met China, ondanks Republikeins verzet. Obama zoekt de confrontatie en was vannacht sarcastisch over zijn tegenstanders: „Voor wie het niet bevalt dat ik handel waar het Congres heeft gefaald, heb ik één boodschap: neem dan zelf een wet aan.”