Held

Dweepziek onthaal voor held van links, kopte De Telegraaf over het bezoek van de Franse econoom Piketty, auteur van de bestseller Kapitaal in de 21ste eeuw, aan het Nederlandse parlement. Een „rockster’’ volgens NOS, Elsevier en het FD. NOS-verslaggever Bert van Slooten wist tegenover de held niets anders uit te brengen dan „Welkom in Nederland, meneer Piketty. Wat is uw boodschap aan het parlement?’’

De VVD wil niks weten van Piketty’s oproep om vermogen zwaarder te belasten, maar even maakte dat niet uit. De Telegraaf stikte er bijna in: „Kamerlid Moors bedelde zelfs om een handtekening van de econoom.’’

Nederland is een klein land. Het wordt altijd nog een beetje kleiner wanneer er iets groots langskomt.

Piketty is een fenomeen. En fenomenen betekenen altijd iets. In dit geval lijkt me duiding niet moeilijk. Decennialang al kampt links met een gebrek aan een verhaal. De arbeider stierf uit, de ideologische veren werden afgeschud, de derde weg bleek een enkeltje neoliberale hel. Engagement werd lifestyle, ballonnen oplaten voor een betere wereld. Het linkse discours verdween achter de muren van de universiteit, waar het zwaar geïmpregneerd raakte met sociologisch jargon.

Sociaaldemocratie werd eens in de vier jaar een man met een roos aan de deur, die meteen daarna trots voor de camera vertelde dat hij naar je geluisterd had.

Waar was het brede linkse verhaal? Bij de mastodonten van de PvdA, die bij iedere nieuwe vernederende nederlaag hun sleetse gelijk kwamen halen? De generatie Samsom was nu juist vastbesloten af te rekenen met hun voorgangers, aangemoedigd door Wouter Bos in de Volkskrant.

Het gebrek aan frisse ideeën in die partij wordt bij iedere nieuwe klaroenstoot van Samsom nog eens pijnlijk onderstreept. Zijn toespraak voor de ledenraad van zijn partij, twee weken geleden, vond ik om te huilen – alleen waren mijn tranen van een ander soort dan die de PvdA-leider wilde opwekken. Het was één lange stroom lege sentimenten („tegenslagen overwinnend, fouten herstellend, gestaag voortgang boekend. Ook als het moeilijk wordt”). Heel erg was zijn imitatie van de krokodillentranen van Hillary Clinton tijdens de primaries van 2011 - „ik had er even geen zin meer in.” Ten slotte werd Samsoms gehandicapte dochtertje weer ingezet. „In mij stormt het.”

Naast verdrietig werd ik ook een beetje onwel. Hoeveel berekening kan een mens verdragen? Denken de sociaaldemocraten echt dat ze de partij op deze manier weer smoel kunnen geven?

Geen wonder dat Piketty in Nederland de nieuwe held van links is. Tegenover de holle frases van de sociaaldemocratie is de formule r>g een wonder van concreetheid. Tégen de groeiende ongelijkheid – belast het vermogen méér en arbeid minder. En het wonder is dat je maatschappelijk solidariteit afdwingt zonder dat je daarvoor het systeem omver hoeft te werpen. Het kapitalisme hoeft niet te worden afgeschaft – een hele opluchting voor links. Je krijgt het beste van twee werelden.

Is het genoeg? In zijn recente, sprankelende geschiedenis van de mensheid, Sapiens, legt historicus Yuval Noah Harari in een handomdraai uit waar het omgaat. De afgelopen eeuw hebben de overheid aan de ene kant, en de markt aan de andere, steeds meer taken op zich genomen waarin vroeger door kleine gemeenschappen werd voorzien. Daardoor is het gevoel van maatschappelijke samenhang, van gemeenschap, uitgehold. Alle populistische politiek, links en rechts, gaat precies daarover – dreigend verlies van maatschappelijke samenhang. Het is de blinde vlek van de huidige generatie sociaaldemocraten in Nederland. Vandaar dat ze Wilders vrij spel blijven geven.

Het lijkt me evident dat gemeenschapszin ondermijnd wordt door groeiende economische ongelijkheid. Maar, en dat lijkt me de hamvraag, krijg je die samenhang weer terug wanneer je het vermogen van de rijken zwaarder gaat belasten?

Wat voor de één solidariteit is, heet bij de ander rancune.

Critici van Piketty stellen dat hij in verkeerde land op bezoek was. Wij kennen al een lange traditie van nivelleren, de kapitaalkloof is hier minder groot dan in veel andere landen. Lijkt me juist – en toch hebben wij net zoveel, of misschien wel meer, te maken met groeiend wantrouwen tussen de klassen, met een diep gevoeld gebrek aan maatschappelijke coherentie.

R>g? Als nieuw geloof is het schamel, vind ik.

Het is niet de economie, stupid.