Paraplu’s en pepperspray: vier vragen over de protesten in Hongkong

De massale protesten in Hongkong worden al een paraplurevolutie genoemd. Maar waarom gaan de inwoners van het financiële centrum van China nu de straat op? En waarom is morgen, 1 oktober, zo’n belangrijke dag voor de beweging?

Door Philippus Zandstra

Hongkong is toch van China? Waarom dan die protesten?

Hongkong is inderdaad sinds 1997 onderdeel van China, maar de stad heeft een ander politiek systeem dan de rest van de Volksrepubliek. Toen Hongkong in 1997 met China werd herenigd, deden de toenmalige Chinese autoriteiten de belofte dat er sprake zou zijn van één land met twee systemen: het vasteland onder het communistische en autoritaire systeem, en Hongkong met het eigen kapitalistische en meer liberale stelsel.

Daarbij zou er sprake zijn van een grote mate van autonomie voor de stad. De belofte in 1997 is dat op termijn Hongkong ook algemeen kiesrecht krijgt, waardoor de bevolking de chief executive mag kiezen, de burgemeester van de stad.

Vanwaar die protesten nu?

Dat idee van twee systemen in één land staat onder druk. Zo is in 2012 de huidig leider van Hongkong, Leung Chun-ying, gekozen door een comité van 1.200 leden, waarvan de meesten zijn aangesteld door China. De politiek leider van de stad is dus nog steeds niet democratisch gekozen.

In 2017 zal hij wel rechtstreeks door de bevolking worden gekozen. Dat lijkt zeer democratisch, maar ook hier bemoeien de centrale autoriteiten zich met de gang van zaken. De drie kandidaten op het stembiljet moeten namelijk vooraf zijn goedgekeurd door China, zo blijkt eind augustus:
https://www.youtube.com/watch?v=c-zl1sq3x2A

Daarmee wordt een eerdere belofte gebroken en uit protest gaat daarom een groep studenten de straat op. Dat gebeurt vaker in Hongkong, en tot vrijdag blijft het relatief rustig. Als op die dag een groep demonstranten van Occupy Central het financiële hart van Hongkong (Central) bezet, escaleert de situatie.

De demonstranten hadden eerder al aangekondigd aan om 1 oktober tot een dag van protest uit te roepen, tenzij de autoriteiten tegemoet komen aan de eisen van de demonstranten. Die datum is overigens niet zonder reden gekozen: 1 oktober geldt als de geboorte van de Volksrepubliek China, en juist op die dag oproepen tot een demonstratie is een daad van grote symbolische waarde.

De autoriteiten zetten in reactie op de bezetting van Occupy Central de politie in, die niet bepaald zachtzinnig te werk gaat. Traangas, wapenstokken en naar verluidt zelfs rubberen kogels worden ingezet tegen de demonstranten. Bewoners die eerder nog niet meededen aan de protesten, gaan door het harde, militante optreden van de politie vervolgens op zondag ook de straat op, waardoor de protestbeweging breder wordt.

Timelapse van de protesten op maandag:

Dat grotere draagvlak is deels ingegeven door het drama op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989, toen Chinese studenten ook al democratische hervormingen eisten. Dat protest werd met grof geweld de kop ingedrukt, waarbij 2.600 demonstranten werden gedood. Over dit protest is in China niks meer te vinden, maar in Hongkong wordt Tiananmen nog ieder jaar herdacht. Beelden van agenten die demonstranten in Hongkong hard aanpakken, lijken zo op een herhaling van 1989.

Waarom dragen de demonstranten paraplu’s?

De paraplu’s staan voor het geweldloze karakter van de demonstraties. Aanvankelijk waren ze meegenomen om demonstranten tijdens de sit-ins te beschermen tegen de zon. Maar door het harde optreden van de politie is de paraplu ook het symbool geworden van de huidige protesten. Waar de autoriteiten kiezen voor harde repressie, benadrukken de demonstranten met hun paraplu’s - de enige verdediging tegen de politie - dat ze juist geweldloos zijn.

jgriffiths James Griffiths Hong Kong police officer grabs elderly protester, turns and pepper sprays them full in the face: http://t.co/5l0pFtGGTF 28 september 2014 @ 11:56

Volgen

NRC-correspondent Oscar Garschagen sprak eerder al een student over de ‘paraplurevolutie’:

“We hadden geen steen of fles gegooid. Het enige wat wij deden was onze stem verheffen tegen de autoriteiten in Beijing. En toch werden wij bestookt met traangas en pepperspray Het enige waarmee wij ons konden beschermen waren onze paraplu’s.”

Wat gaat er de komende dagen gebeuren?

Dat blijft spannend. Morgen is dus die nationale feestdag en Occupy Central lijkt nog niet van zins om de actie van morgen af te blazen. Leung Chun-ying wordt opgeroepen om met de demonstranten in gesprek te gaan, aldus studentenleider Alex Chow tegenover AP:

“Als Leung Chun-ying niet voor middernacht naar Civic Square gaat, weet ik zeker dat er meer mensen de straat op gaan.”

De Chief Executive riep vanochtend de demonstranten echter op om ‘onmiddellijk te stoppen’. De Chinese autoriteiten hebben eerder laten weten volledig achter de huidige aanpak van de lokale regering te staan. Het lijkt er niet op dat de autoriteiten gaan inbinden.

Het voorstel over de verkiezingen kan nog worden afgewezen door de Wetgevende Raad van Hongkong. NRC-redacteur Floris van Straaten schrijft in NRC Handelsblad vandaag over die optie:

“De 70 leden tellende Wetgevende Raad van Hongkong (Legco), een soort parlement waarvan vertegenwoordigers voor de helft zijn gekozen, mag nu beslissen over het voorstel van Beijing van 31 augustus voor verkiezingen onder Chinese curatele. Het voorstel moet met een tweederde meerderheid worden aangenomen om van kracht te worden. Het is goed mogelijk dat er voldoende oppositie tegen het voorstel is om het afgewezen te krijgen. Maar wat schiet Hongkong daarmee op? Chinese woordvoerders wijzen erop dat de Hongkongse bevolking dan in elk geval tot 2022 kan fluiten naar het algemeen kiesrecht.”

Er wordt in verscheidene media al gesproken over een situatie zoals in 1989, met het Plein van de Hemelse Vrede. Of Beijing deze keer ook zo hard gaat optreden, is nog maar de vraag. Over de protesten worden op sociale media veel verslag gedaan over het verloop de demonstraties en het zal daarom lastig zijn om politiegeweld stil te houden:

Brute repressie zal tevens de terugkeer van Taiwan naar China moeilijk maken. Dat eiland valt al een paar decennia buiten de invloedssfeer van de Volksrepubliek en heeft een democratisch systeem. Als er inderdaad hard wordt opgetreden tegen de demonstranten in Hongkong (let wel: een stad die eerder veel vrijheden kende en toen terugkeerde naar China) zal de animo van Taiwan voor een reünie met het vasteland slinken.

Afgelopen nacht leek de rust in Hong Kong terug te keren en vandaag heeft het protest een ludiek en speels karakter gekregen. De vrees dat de politie opnieuw hardhandig gaat ingrijpen, blijft echter bestaan. Veel zal afhangen van of de demonstratie van morgen doorgaat.