Het witte goud van tsarina Catharina de Grote

De Hermitage in Sint Petersburg bestaat dit jaar 250 jaar, de Hermitage in Amsterdam 5 jaar. Bij de opening van de dependance aan de Amstel liet de Hermitage zien in welke pracht en praal de Russische tsaren leefden. Bezoekers konden zich toen vergapen aan baljurken, uniformen, juwelen, schilderijen, vazen, meubilair, wapens en zelfs een troon. Ter gelegenheid van het dubbele jubileum zoomt de dependance in Amsterdam nu in op een feestelijk aspect van het hofleven: de bruisende dinercultuur.

De Hermitage in Sint Petersburg leende ruim duizend stuks serviesgoed en bijbehorende tafelwaar uit aan Amsterdam, waaronder vijf serviezen van Catharina de Grote (1762-1796). Die was een groot liefhebster van porselein, dat in die tijd ook wel ‘het witte goud van de tsaren’ werd genoemd.

Elk servies vertelt iets over het leven van de tsarina. Zo zegt het Groene Kikkerservies dat zij liet maken door de Engelse fabrikant Wedgwood iets over haar liefde voor Engeland. Niet alleen was zij dol op het Engelse landschap, waarvan elk serviesstuk weer een andere afbeelding draagt, ook bewonderde zij het land om zijn liberale politiek.

Het Cameeënservies, op een andere tafel, geeft een inkijkje in haar liefdesleven. Dit spectaculaire turquoise servies met vergulde randen gaf zij als geschenk aan haar minnaar (en adviseur) Grigori Potjomkin. De tsarina zei tegen de Franse fabrikant Sèvres dat het voor haarzelf was, „om ervoor te zorgen dat het zo mooi mogelijk wordt”.

Catharina de Grote had een grote voorliefde voor miniatuurreliëfs. Sèvres moest een speciaal draai- en slijpatelier opzetten om het servies met cameeën te kunnen decoreren. De prijs van het servies liep zo hoog op dat Catharina furieus was en de betaling over twintig jaar uitsmeerde. De laatste betaling kwam nog net op tijd om de fabrikant van een faillissement te redden.

Deze verhalen, te horen in een audiotour en te lezen op de wanden, geven kleur aan de tentoonstelling, meer nog dan de serviezen zelf. Als je weet dat de tsaren de luxe borden soms voor de grap vulden met eenvoudige gerechten als grutten en gehaktballetjes om hun gasten voor de gek te houden, kijk je er toch net even anders naar.

In de Hermitage blijven de borden leeg, maar proeven van gerechten zoals de tsaren ze graag aten kan in de buurt: restaurant Bridges stelde een bijbehorend jubileummenu samen.