De ergste criminelen stel je niet zomaar in vrijheid

De bescherming van burgers en de samenleving gaat vóór. En dus moet het volgens de Tweede Kamer en staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid van Justitie, VVD) mogelijk worden om veroordeelden van zware geweldsmisdrijven en zedendelicten levenslang onder toezicht te stellen.

Vandaag bespreekt de Tweede Kamer een wetsvoorstel dat levenslang toezicht mogelijk maakt voor die specifieke groep veroordeelden. Van de voorwaardelijke tbs-beëindiging gaat de grens van maximaal negen jaar naar levenslang. En de minimumproeftijd voor veroordeelden wordt een jaar, ook bij kortere gevangenisstraffen. Dat moet draaideurcriminelen ervan weerhouden terug te vallen in hun oude patronen.

Deze week kwam het CDA met nóg een voorstel, met steun van de coalitie en de PVV. De rechter moet ook de proeftijd van veroordeelden van zware misdrijven verder kunnen oprekken dan nu, één keer met twee jaar. Dat zou steeds met een periode van twee jaar moeten kunnen, tot in het eind der dagen als het moet. „Als iemand zich gedurende detentie zó ontwikkelt, dat de samenleving erbij gebaat is dat iemand niet zomaar in vrijheid komt”, in de woorden van Madeleine van Toorenburg (CDA).

Niemand durft tegen te zijn

Meestal zijn in de Kamer wel enkele partijen kritisch bij dit soort plannen – de één vindt dat de rechtsstaat te veel wordt aangetast, de ander wijst naar adviesorganen die ook zo hun vragen hebben. Dit keer niet.

Elke partij, van links tot rechts, vindt iets van zijn gading in Teevens wetsvoorstel. Vanuit de linkse resocialisatiegedachte: wie dreigt terug te vallen, heeft steun en begeleiding nodig, punt. Voor rechtse partijen doet het veiligheidsgevoel ertoe: de staat doet alles om de veiligheid van burgers zoveel mogelijk te garanderen. Bescherming van slachtoffers, de kans op recidive minimaliseren. Ard van der Steur (VVD) maakte het handige voorbehoud dat een „risicoloze samenleving niet bestaat”. „Maar dit is een goede stap in de richting.”

Meer nog speelt de gevoeligheid van controversiële delicten mee, vooral bij gevallen van misbruik van kinderen. De voorbeelden zijn bekend: bescherm de maatschappij tegen mensen als veroordeelde pedoseksuelen Benno L. en Sytze van der V. „Met zulke gevallen in het achterhoofd durft niemand tegen dit soort wetten te zijn. Iederéén wil het risico op herhaling van heftige delicten zo klein mogelijk houden”, zegt hoogleraar reclassering Peter van der Laan.

Terwijl vanuit het veld wel degelijk kritiek klinkt op de plannen. Vanochtend kwam de Orde van Advocaten met een negatief bericht: het is maar de vraag of dit volgens Europese regels allemaal kan. Alleen „belastend gedrag”, dat hoeft dus geen strafbaar gedrag te zijn, is genoeg om het opleggen van een maatregel bij de rechter aan te vragen. Daar is proportionaliteit tussen het maatschappelijk belang en het inperken van iemands vrijheid „ver te zoeken”, zegt de Orde.

De Raad voor de Strafrechtstoepassing, adviesorgaan van het kabinet, vindt dat eerst alle maatregelen die afgelopen jaren zijn doorgevoerd, eens geëvalueerd moeten worden. Zo is de voorwaardelijke beëindiging van tbs pas in 2008 omhooggegaan naar negen jaar. Volgens recente onderzoeken daalt de recidive onder ex-tbs’ers nu ook. Is het oprekken tot het oneindige van die termijn dan werkelijk nodig? En de noodzaak van een nieuwe gedragsbeïnvloedende maatregel noemt de RSJ „onvoldoende onderbouwd”.

Over het CDA-plan voor een levenslange proeftijd had D66 vanochtend wel twijfels. Teevens plannen waren al „een paardenmiddel, op de grens van wat wij in Nederland aanvaardbaar vinden”, zegt justitiewoordvoerder Gerard Schouw. Hij schat in dat deze toevoeging zijn fractie te ver gaat. Een steeds maar verlengde proeftijd lijkt verdacht veel op een extra opgelegde straf. Dat is in strijd met het principe dat iemand niet twee keer veroordeeld mag worden voor hetzelfde feit.