Vannacht ontvouwt Obama zijn strategie tegen IS. Hoe ver gaat hij?

Wat heb je aan een president die niet weet wat hij moet doen? Had Obama eerst nog geen plan voor hoe hij IS moet aanpakken, daar ontvouwt de president vanavond zijn strategie tegen het kalifaat. Maar hoe ver is Obama bereid om te gaan?

Het was niet zijn beste moment, eind augustus. Tijdens een persconferentie over Islamitische Staat doet president Obama een pijnlijke bekentenis:

“We hebben nog geen strategie.”

Hoon was zijn deel, want wat heb je aan een president die niet weet wat hij moet doen?

‘IS is een jeugdbasketbalteam’

Tot aan vandaag - 11 september - was er dan ook nog geen duidelijk plan om Islamitische Staat aan te pakken. Veel had te maken met welke rol Obama - en dus de VS - moet aannemen tegen IS. Onze correspondent Guus Valk in NRC Handelsblad vandaag:

“Is het de Obama die de Islamitische Staat een „jeugdbasketbalteam” noemde, dat zich groot waande door T-shirts van sterspeler Kobe Bryant aan te trekken? Of is het de Obama die beloofde dat er „geen plek is voor groepen als ISIL” (zoals hij IS altijd noemt) in de 21ste eeuw? Wordt het de Obama die niet militair wil ingrijpen „puur omdat er ergens op de wereld een probleem is dat ik wil repareren”, of de Obama die IS een „kanker” noemt, dat „moet worden uitgeroeid voordat het uitzaait”?”

Obama lijkt door die verschillende typeringen van IS te zwalken, en dat hij eerder aangaf niet een strategie te hebben (enige nuance: hij sprak hier over internationale samenwerking tegen IS) leverde veel kritiek op. Maandag lekte via The New York Times dan toch de strategie uit waarmee de VS het kalifaat willen verslaan:

1. Luchtaanvallen tegen stellingen van IS in Irak
2. Trainen en bewapenen van Iraakse en Koerdische soldaten
3. IS militair vernietigen in Syrië

Vanavond om 03.00 uur Nederlandse tijd zullen deze fases waarschijnlijk door de president als onderdeel van een alomvattende strategie worden gepresenteerd. Zal het voldoende zijn?

De VS willen niet weer in een oorlog in Irak worden gezogen

Na een jarenlange voortslepende oorlog in Irak waarbij duizenden Amerikaanse militairen het leven lieten ging Obama de boeken in als de president die de VS terugtrok uit Irak. Een paar jaar later weer troepen naar het land sturen ligt gevoelig. De onthoofdingen van de journalisten James Foley en Steven Sotloff hebben weliswaar het draagvlak voor ingrijpen versterkt, maar bij de eerste tegenslagen in Irak kan dat sentiment zo weer omslaan.

Obama heeft constant benadrukt dat er dan ook geen Amerikaanse grondtroepen worden ingezet. Luchtaanvallen zoals die al eerder zijn uitgevoerd en het bewapenen en trainen van lokale strijders zijn voor de VS de enige opties die voor handen zijn.

Wie moet de strijd uitvechten?

De vraag is dan wie de strijd op de grond moet uitvechten. Natuurlijk is daar de Iraakse overheid, maar die staat zeer zwak. Weliswaar is er met Haider al-Abadi een nieuwe premier die hopelijk het land bij elkaar weet te houden, maar diens voorganger Al-Maliki heeft door zijn eenzijdige en op shi’iten gerichte beleid de Koerdische en sunnitische bevolking in Irak grotendeels vervreemd.

IS heeft vanuit die laatste groep veel aanhang. Het is aan Al-Abadi om een regering te vormen waarin alle bevolkingsgroepen worden vertegenwoordigd en nog belangrijker: zich ook vertegenwoordigd voelen. Dat is echter grotendeels buiten Obama’s macht.

Koerdische kwestie

Dan het trainen en bewapenen van Koerden. De peshmerga’s in Iraaks Koerdistan en guerrilla’s van de PKK leiden het gevecht tegen IS. Vandaar dus de bewapening aan de Koerden, maar ook dat is niet zonder controverse: tot een paar maanden geleden werden Koerdische organisaties nog over een kam geschoren met terroristen.

Daar komt ook nog eens de moeizame verhouding tussen Turkije en de Koerden bij kijken, al lijkt daar enige verandering in te komen, aldus NRC-correspondent Marloes de Koning eerder:

De regionale verhoudingen veranderen echter in hoog tempo. IS blijkt nu een nog groter gevaar dan de Koerden. IS gijzelt in Mosul bovendien nog altijd 49 Turken. Dat maakt het voor Turkije moeilijk in actie te komen. Opeens komt het gezamenlijk optreden van de Koerden zelfs Turkije niet slecht uit. De regering in Ankara zwijgt terwijl de Koerden schitteren.

Obama wil Assad niet steunen, maar moet toch iets doen in Syrië

De derde fase van wat waarschijnlijk de strategie gaat worden voorziet in het aanpakken van IS in Syrië. Dat land lijdt al jaren onder een burgeroorlog waarin niet alleen rebellen tegen het regime van president Assad vechten, maar waar de verschillende groeperingen ook elkaar bestrijden. Het is in dat vacuüm dat IS eerder kon toeslaan en een groot gebied in het oosten van het land heeft toegeëigend voor een eigen kalifaat.

Vandaar dat het strijdtoneel tegen IS eerder of later zal worden verplaatst naar Syrië. Het probleem is dat iedere operatie tegen IS in het voordeel zal zijn van de regeringstroepen van president Assad, en het is juist Assad die eerder nog door Obama werd gemaand om te vertrekken. Hoe IS in Syrië ‘militair vernietigd’ moet worden, blijft vooralsnog giswerk.

Wat Obama vannacht ook aankondigt: hij zal een duidelijke visie op de rol van de VS in Irak, en de wereld, moeten presenteren. Guus Valk in NRC Handelsblad:

Obama heeft krediet van zijn bevolking gekregen omdat hij brak met de interventiepolitiek van George W. Bush. Nu dwingt de Islamitische Staat hem stelling te nemen, en mogelijk een nieuwe oorlog te beginnen. Obama moet daarvoor zijn visie op Amerika’s rol in de wereld helder hebben.