Zangcocktails en het lezen van gedachten

Kun je een kus digitaliseren? Kun je voedsel kweken door te zingen? Hoe is het om jezelf van boven af waar te nemen? Over zulke rare vragen gaat het op de Beyond Biennale, een manifestatie in Amsterdam-Noord die kunst, wetenschap en nieuwe media daar ook nog even elegante als ontwijkende antwoorden op laat formuleren. Morgenavond is in Eye bijvoorbeeld The Algae Opera te zien, een project van het Britse duo Michael Burton en Michiko Nitta, waarin een operazangeres algen van zuurstof voorziet door haar adem de buizen van een doorzichtig, barok vormgegeven masker in te sturen. De manier waarop ze zingt, hoger of lager, harder of zachter, zal van invloed zijn op de smaak van de algen, die de bezoekers direct kunnen proeven; er worden cocktails van gemaakt die ter plekke worden geserveerd. Ook verschillende zangers zouden verschillende resultaten geven; je zou kunnen zeggen dat je zingen dan kunt proeven.

Op een tentoonstelling in de Tolhuistuin kunnen bezoekers meedoen aan het project E.E.G. Kiss van Karen Lancel en Hermen Maat. Kus elkaar terwijl je een helm op hebt die je hersenactiviteit meet. Is een kus in de hersenen te zien? Als dat zo is, kun je hem misschien ook opslaan en verzenden. Op de tentoonstelling kun je daarna weer een andere helm opzetten, ditmaal ontworpen door DUS Architects en Monobanda om te ervaren hoe het is om buiten jezelf te treden. In de helmen voor 3RD zit een videoscherm waarop je jezelf van een afstand kunt zien staan, opgenomen met verschillende camera’s. „Rondlopen met deze helmen op creëert een verrassende en surreële ervaring waarbij realiteit haast aan gaat voelen als een gamewereld”, beloven de makers.

Voor de nieuwe biënnale bundelde een aantal organisaties die zich richten op de vermenging van natuur en cultuur, kunst en wetenschap, fysieke en virtuele wereld, hun krachten, waaronder Transnatural, van oorsprong meer gericht op kunst, en het Discovery Festival, waar wetenschap de boventoon voert. Onder noemers als ‘reality shift’ en ‘body hacking’ tonen ze werk van vooral kunstenaars die de oude grenzen van het menselijk lichaam verkennen en verleggen. Luis Rodil-Fernandez laat je bijvoorbeeld het evenwichtsorgaan van een ander beïnvloeden, alweer met een helm op. En een ‘facereader’ kan je emoties lezen. Het werk van de deelnemende kunstenaars sluit mooi aan bij dat van de Amerikaanse regisseur David Cronenberg, dat nu tentoongesteld wordt in Eye. Cronenberg begon al in de jaren tachtig films te maken waarin mens en machine op allerlei manieren in elkaar overlopen. Toen was dat nog sciencefiction. Nu niet meer; althans dat is de vraag op deze manifestatie, want bij de meeste projecten is het niet duidelijk of het hier nu om kunst of om werkelijkheid gaat. De kunst is van de muur af gekomen en interactief geworden, maar dat wil nog niet zeggen dat er geen illusie in het spel kan zijn. De verbeelding reikt altijd verder dan de realiteit; de realiteit wijkt altijd af van wat de verbeelding voorspelt. Wie had ooit gedacht dat je een doosje bij je kon hebben waarin boeken, muziek, foto’s en films zijn opgeslagen, dat je de weg wijst, je hartslag meet en je met verre vrienden laat praten?

Op Beyond is ook aandacht voor het Onlife manifest, dat een aantal wetenschappers en filosofen op verzoek van de Europese Unie heeft geschreven over de veranderingen die de ICT-revolutie veroorzaakt. Het manifest benoemt een aantal trends die op Beyond aan bod komen: vervlechting van fysieke en virtuele wereld, vervaging van het onderscheid tussen mens en machine, informatieovervloed in plaats van informatieschaarste. Kunst is op dit terrein van boude platitudes en voorspellingen een soort prettig complicerende factor. Neem bijvoorbeeld het project Not OK Glass van Sander Veenhof, dat onder meer belooft dat je de gedachten van anderen kunt lezen met behulp van een aangepast Google Glass. Maar kan dat ook echt? Misschien weet je het nog steeds niet als je aan zijn guided tour hebt deelgenomen.