Gaswinning. Dan krijg je dit

De avondmist kruipt over het Groningse grasland. Tiemen Meulema – hij had een bedrijfje in vloeren voordat zijn lichaam een wrak werd – tuurt de horizon af. Een halve kilometer verder, dáár, achter de bomenrij en voor de spoorlijn, daar stond zijn kop-hals-rompboerderij. Gebouwd in 1740, verzekerd voor 550.000 euro.

En nu? De boerderij is ingestort en onbewoonbaar verklaard.

Welkom in gasbevingsland Groningen. Op de klei langs landweg Ter Laan in Bedum weten ze er alles van. Aardgaswinning veroorzaakt aardbevingen. Twee boerderijen zijn gesloopt – de overbuurman en zijn vrouw vertrokken naar een huurhuis in Appingedam. Een andere buurman heeft een sloopvergunning aangevraagd, en wij van nummer 31, vertelt Tiemen Meulema, „wij zijn de eersten die in elkaar zijn geploft”.

Dat gebeurde de dag voor Moederdag, mei van dit jaar. Meulema had net gereedschap achteruit de boerderij gehaald, toen er een razende knal klonk. De muur van de schuur lag eruit. De nok van het dak week een meter en nog een en „toen knapten de steunbalken als luciferhoutjes”. Meulema belde de brandweer. „Ik zei tegen Alie, mijn vrouw: leg je jas maar klaar. Ik denk dat wij eruit moeten.”

Tiemen Meulema (60) doet zijn verhaal in een boerderij verderop. Zijn vrouw (60) heeft avonddienst, ze werkt als gediplomeerd ziekenverzorgster met gehandicapten. Ze praten met de krant tegen de zin van gaswinningsbedrijf NAM en gemeente. „Die hebben ons gevraagd stil te zwijgen. Contact met de pers doet jullie zaak geen goed, zeiden ze. Maar vier maanden later zijn we nog geen stap verder. Waar en naar wie je ook gaat – overal loop je tegen een muur omhoog. Dat vreet aan ons.”

Twee herders en een poes

In mei moeten de Meulema’s onmiddellijk het huis uit. De schuur kan op het voorhuis klappen, vreest de brandweer, en er ligt asbest in de tuin. De familie pakt fotoboeken en computerkast en vertrekt met de twee herders en de poes naar Assen. Daar vinden ze tijdelijk onderdak bij hun dochter. De brandweer belt met de verzekeraar. Maar die kan niks doen: aardbevingsschade valt niet onder de dekking van de verzekering. Daarvoor moeten ze bij gaswinningsbedrijf NAM zijn – die veroorzaakt de schade.

Sterker: de schadeveroorzaker behandelt ook de schademeldingen. En uitgerekend met de schademelding van de Meulema’s blijkt weinig gedaan. In december is bij de NAM schade gemeld, bevestigt een woordvoerder. Er was vijf meter muur naar buiten geklapt. Pas drie maanden later, in april, kwam er een schade-expert. „Toen ik om stutten vroeg, zei hij dat daarvoor drie maanden wachttijd stond. Een week later kwam hij weer, maar liep hij de asbestdeskundige mis. En toen stortte de schuur in.”

In Assen, bij hun dochter, belt de familie met de NAM. Die verwijst ze door naar de gemeente. Bedum kondigt onderzoek aan van een „onafhankelijk, extern bureau”. Dat moet uitzoeken of de woning nog toekomst heeft en „welke factoren hebben geleid tot instorting”: achterstallig onderhoud, aardbevingsschade, stormschade of een combinatie ervan. Verder wordt geprobeerd, schrijft ambtenaar W. Haaijer namens burgemeester en wethouders aan de buurt, „de familie zo snel mogelijk andere woonruimte aan te bieden”.

Zover is het nog niet als de buurman op dinsdag 13 mei belt. Kom gauw, zegt hij, er was volk op jullie erf. „Misschien is er gestolen.” Hij heeft gelijk. De scooter ligt in de sloot. Het huis is leeggehaald, tot en met de hondenmand aan toe. Televisie, tosti-ijzer, schotelkastje, mixer, tondeuse, freesmachine, boorhamer, koffer, zilveren tientje en meer. Witheet belt Tiemen Meulema burgemeester Henk Bakker: „Ik zei: ons zet je de woning uit, een ander sta je toe alles leeg te roven. De boel moet beveiligd worden!”

Kwestie voor minister Kamp

De instorting van Ter Laan 31 in Bedum wordt een kabinetskwestie als PvdA-Kamerlid Tjeerd van Dekken minister Henk Kamp (Economische Zaken, VVD) om uitleg vraagt. Waarom stortte de schuur in, wil hij weten, en is het correct dat de gemeente Bedum en de NAM hier niets over willen zeggen? Kamp antwoordt dat de NAM terughoudend is omdat de gemeente het initiatief heeft. Maar „de verwachting is dat er binnen een maand duidelijkheid is”. Over de oorzaken van de instorting én over de toekomst van de woning.

Dat schreef de minister op 24 juni. Inmiddels is het september en nog altijd heeft de familie geen duidelijkheid. Nog steeds steggelen NAM en verzekeraar met de gemeente ertussen over wie wat betalen moet. Evenmin hebben de Meulema’s met de gemeente tijdelijke woonruimte gevonden – de boerderij waar ze nu zitten huren ze voor vijfhonderd euro per maand van een bevriende buurman.

De gemeente bood een huis in Sauwerd aan. Dat hebben ze geweigerd. Tijmen Meulema: „Ik stuur mijn Alie niet na een avonddienst op de scooter het donker door, over vier kilometer binnenweg.” Bovendien was de huur te hoog. „De maatschappelijk werkster beloofde dat er 500 euro werd vergoed, maar werd teruggefloten. We moeten de huur zelf betalen.”

Dat begrijpen Tijmen en Alie Meulema niet. Er is 1,2 miljard compensatiegeld voor het gebied. Er is een dialoogtafel opgetuigd met bestuurders die elke maand bakkeleien over de besteding van het geld. De NAM laat een fonkelnieuw kantoor bouwen in Appingedam. En voor vervangende woonruimte is geen geld?

Maandag stuurden de Meulema’s een brandbrief naar de NAM en de gemeente. Hun geld is op en de toch al zo broze gezondheid van Tijmen gaat achteruit – hij had meerdere hartinfarcten, heeft stents en een ICD, een ingenieuze pacemaker. Met hun maandinkomen, zo’n 1.700 euro, kunnen ze de kosten van de hypotheek op de ingestorte boerderij, de huur van het tijdelijke huis, dubbele vaste lasten en het meest noodzakelijke levensonderhoud niet langer dragen. Meulema: „Kan de gemeente ons geen renteloze lening verstrekken?”

Voor de boerderij aan Ter Laan 31 staat een hek. Toegang is verboden. Er is nog steeds instortingsgevaar en het erf ligt vol asbest. Als dat is opgeruimd – en daar zijn ze voor verzekerd – willen de Meulema’s zo snel mogelijk terug. We zijn buitenmensen, zegt Alie door de telefoon. „De honden, de kat, wij – we hebben ruimte nodig.” Ons stop je niet in een huurhuisje, zegt haar man. „We hebben hier 28 jaar gewoond. Al moeten we nieuw bouwen, we gaan terug naar onze plek.”

Bekijk hier onze fotoserie van de boerderij over de Meulema’s