2 tandems, 4 vrouwen, 14.000 kilometer

Collecteren is uit. Wie geld wil inzamelen voor een goed doel moet afzien: een emmer ijswater over zichzelf heen kieperen, in de gracht zwemmen met Máxima of en masse de Alpe d’Huez bedwingen. Op het eerste gezicht past het initiatief Ride for Women’s Rights (R4WR) perfect bij deze nieuwe trend; vriendinnen Sophie, Carlijn, Lidewij en Monique (allen 24 jaar, net afgestudeerd) maken een fietstocht voor vrouwenrechten. Maar dit is geen fietstocht van één dag: deze vier vrouwen reizen per tandem in vierhonderd dagen van Jakarta terug naar Nederland.

Het wordt een tocht van 14.000 kilometer door Zuidoost-Azië, Centraal-Azië en Oost-Europa. Ze zijn ruim een jaar onderweg. Vijf dagen per week moeten zij vijftig kilometer afleggen. Gisteren vlogen de vrouwen naar Jakarta – vandaag zullen zij het eerste traject fietsen. Carlijn Bettink, één van de vier, vertelt vlak voor hun vertrek wat het doel is van hun tocht.

„Wij vragen aandacht voor vrouwenrechten. Dat klinkt misschien niet hip, maar het verbeteren daarvan gaat niet zomaar.” Onderweg bezoeken de vriendinnen ontwikkelingsprojecten die zijn gericht op het verbeteren van de positie van vrouwen. Ze helpen mee en gaan met mensen in gesprek. Op hun blog (r4wr.org) doen zij verslag van wat zij zien en horen.

Bettink werkte in Nepal en zag hoe vrouwonvriendelijk een cultuur kan zijn. Als voorbeeld noemt zij abortus. „In Nepal kun je sinds 2002 legaal aborteren, maar toch kiezen veel vrouwen nog steeds voor geheime en daarmee vaak onveilige abortus. Voor mijn masterscriptie medische antropologie onderzocht ik waarom. De conclusie was kortweg dat abortus wel legaal kan zijn, maar nog niet sociaal geaccepteerd is. Ik vind het erg om te zien dat vrouwen en meisjes die ik heb leren kennen niet zelf mogen bepalen hoe ze hun leven leiden, ook al moet dat volgens de wet wel kunnen.”

Vier meiden komen aan, helpen mee en spreken mensen. Maar dan?

„Wij willen zelf de verandering zijn die je in de wereld wilt zien. Zoals Gandhi zei: be the change. Omdat we in Nederland wonen kregen wij de kansen die andere vrouwen niet hebben gekregen alleen omdat ze ergens anders wonen. We gaan om te helpen en om te schreeuwen. Na onze blog hopen we dat iedereen meedenkt en helpt te veranderen. ”

Dus jullie gaan de boel eens flink emanciperen?

„Dat gaan we uitdrukkelijk níét doen. Als ik iets wil voorkomen, dan is het wel dat we de verwende betweter uit het Westen uithangen. We zijn er niet om conclusies te trekken, maar juist om meer inzicht te krijgen in de context, in het waarom. Dat heb ik me bewust voorgenomen na het zien van de documentaire Seks en de zonde van Femke Halsema. Zij interviewde islamitische vrouwen en ging daarbij heel fel in op uitspraken die tegen haar eigen visie indruisten, zonder enige rekening te houden met hun achtergrond. Ik dacht: Femke, ik wil niet weten wat jij vindt, ik wil háár mening horen!

„We willen de mensen die we ontmoeten helemaal niets opleggen, onze cultuur is niet per se beter dan die van anderen. We verwachten ook niet dat onze komst een emancipatoire revolutie gaat ontketenen, maar nietsdoen levert in ieder geval niets op.”

Maar als je niet denkt dat je verandering teweeg gaat brengen, waarom zou je dan dik een jaar afzien op een tandem?

„Omdat we wel hópen dat we iets kunnen veranderen. Wat we wel zeker weten is dat ons enthousiasme aanstekelijk werkt in onze eigen omgeving. Talloze mensen hebben belangeloos hun hulp aangeboden. We hebben voor ons vertrek al een achterban van ruim 1.100 volgers. Daaraan zie je dat heel veel mensen wel iets goeds willen doen. Onze boodschap aan hen is: doe het! Als wij het kunnen, kun jij het ook.”

Wat is het belangrijkste dat jullie tocht moet opleveren?

„We denken dat we met aandacht vragen meer kunnen bereiken dan met het steunen van een lokaal project. Met onze blogs willen we de discussie over vrouwenrechten aanzwengelen, maar ook gaten in de kennis opvullen. We gaan naar landen als India, waarover al veel geschreven is, maar ook naar Kirgizië, Kazachstan en Turkmenistan waar het nog een raadsel is hoe de zaken ervoor staan. In die zin maken we ook een ontdekkingsreis.”

Wie betaalt jullie reis?

„Kosten voor levensonderhoud hebben we zelf bij elkaar gespaard. Zoals het er nu uitziet moeten we leven van 21 euro per dag. Daarvan moet onderdak worden betaald, minstens vier liter water en eten. Overige kosten proberen we te dekken door sponsoren en donateurs te zoeken. De tandems hebben we dankzij hen kunnen aanschaffen, evenals kleding, kampeerspullen, tickets en visa, maar ook de videocamera die we nodig hebben voor onze blog en handige gadgets zoals een waterfilterpen. We hebben ons begrotingsdoel nog niet gehaald, maar kunnen al wel vertrekken.”

Er zijn zo veel mensen die met een bijzondere prestatie aandacht vragen voor een goed doel...

„Met alle respect jegens die anderen: veel van die ‘bijzondere prestaties’ zijn toch wel behoorlijk veilig. Bij de Amsterdam City Swim weet je dat je de finish binnen afzienbare tijd gaat bereiken. De Alpe d’HuZes duurt één dag én je wordt omringd door verzorgers en duizenden lotgenoten. Wij zijn vier jonge vrouwen op twee tandems die het onbekende tegemoet gaan. Onbeschermd, ongetraind, met al onze bezittingen in acht fietstassen. We moeten dagelijks kilometers maken door weer en wind en zijn meer dan een jaar compleet overgeleverd aan de natuur, aan elkaar en aan de mensen die we ontmoeten.”

Nu klinkt het ineens gevaarlijk. Hebben jullie veiligheidsmaatregelen getroffen?

„Zeker. Niemand heeft er iets aan als we niet meer terugkomen. Ambassades, projecten en organisaties verwachten ons en kunnen alarm slaan als we niet op tijd verschijnen zonder bericht. We hebben een track & tracesysteem en alarmen tegen kwaadwillende mensen en wilde dieren. Ook nemen we een bijzondere noodknop mee waarmee we een signaal naar de Nederlandse kustwacht kunnen verzenden. De kustwacht kan ons lokaliseren en kan vervolgens contact opnemen met iemand in het land zelf. Maar die knop is echt alleen voor noodgevallen, zoals een ontvoering.

„Verder heb ik met mijn vader, die huisarts is, allerlei gezondheidsadviezen doorgenomen. Nu weet ik wat te doen bij een schouder of een knie uit de kom, bij een slangenbeet of als iemand koorts krijgt in een malariagebied. We hebben een EHBO-cursus gevolgd en een veiligheidstraining, waarbij een acteur allerlei doemscenario’s met ons oefende. Dat was behoorlijk confronterend. Geloof me, ook al weet je dat het een neppistool is dat tegen je slaap wordt gedrukt, je wordt er toch bloednerveus van.”

Zijn jullie kwetsbaar?

„Ik las een interview met Leontien van Moorsel waarin ze vertelde dat haar ‘down under’ na een lange tocht nog het meest leek op een portie rosbief. Daar schrok ik wel van, we hadden er nog geen seconde over nagedacht. Zadelpijn schijnt een enorm issue te zijn. Een andere uitspraak van iemand die veel had gereisd jaagt me ook angst aan. Hij zei: ‘In Zuid-Amerika vormen de mensen het grootste risico, in Azië vormt het verkeer het grootste risico. We zijn inderdaad kwetsbaar en daar is niets aan te doen.”

Maar je doet het toch ook wel voor de lol?

„Ik verheug me erop om met drie goede vriendinnen, die ik al ken vanaf de basisschool, nu eindelijk deze prachtige reis te gaan maken. De voorbereidingen hebben een jaar geduurd en ieder van ons heeft knetterhard gewerkt. Nu is het tijd om samen nieuwe plekken te ontdekken. We zijn een geweldig team en hebben heel veel vertrouwen in elkaar. We gaan het onbekende tegemoet en wat anderen eng vinden, dat vinden wij juist geweldig.”