Even niet dé demonstratiestad

Het is de komende twee maanden verboden demonstraties met „risico op confrontatie en provocatie” te houden in Haagse woonwijken. Dat schrijft burgemeester Jozias van Aartsen in een brief aan de gemeenteraad. Hij wil voorkomen dat bewoners en ondernemers de dupe worden van betogingen.

1 Wie willen er allemaal actie voeren?

Zeven groeperingen hebben demonstratieplannen in Den Haag op 20 september. Dat zijn onder meer de nationalisten van Pro Patria en de Nederlandse Volks-Unie (NVU), de tegen moslimhaat agerende Muslim Defence League en de extreemlinkse Anti Fascistische Actie (AFA).

Deze zomer liepen in de Schilderswijk demonstraties uit de hand. Zo werden bij een pro-Gazabetoging antisemitische leuzen geroepen en eindigde een protest van Pro Patria tegen de Islamistische Staat (IS) in een confrontatie met tegendemonstranten. De politie en ME grepen in, Van Aartsen moest na zijn vakantie de raad in een spoeddebat uitleg geven. Hij kondigde een demonstratiebeperking aan voor de Schilderswijk, ook op verzoek van bewoners.

Pro Patria koos daarop het naastgelegen Transvaalkwartier als nieuwe locatie. Maar: „Wat zich in de Schilderswijk heeft voorgedaan, staat symbool voor datgene wat in andere delen van de stad evenzeer aan de orde kan zijn”, schrijft Van Aartsen.

De Muslim Defence League riep naar aanleiding van de plannen van Pro Patria deze week bewoners op beide wijken af te sluiten. „Daar kan nimmer sprake van zijn”, besluit Van Aartsen zijn brief. „Er is er maar één de baas op straat: dat is de politie.”

2 Mag de burgemeester demonstraties in zijn stad verbieden?

Vorige week liet Van Aartsen weten dat hij besloot „om voorlopig in de Schilderswijk geen enkele demonstratie, van welke organisatie dan ook, meer toe te staan”. Nu schrijft hij: „Ter voorkoming van wanordelijkheden zullen in ieder geval gedurende twee maanden dergelijke demonstraties in beginsel dan ook niet in een woonwijk kunnen plaatsvinden.”

De burgemeester kan geen integraal demonstratieverbod afgeven voor één bepaalde plek of wijk zoals hij vorige week deed, zegt Berend Roorda. Hij is promovendus aan de Rijksuniversiteit Groningen en doet onderzoek naar de betogingsvrijheid in Nederland, Duitsland en Engeland. „De Wet openbare manifestaties geeft die ruimte niet. Van Aartsen zal elke demonstratie individueel moeten bekijken. En beoordelen of er gevaar dreigt voor verkeer en gezondheid en of er vrees is voor wanordelijkheden.” Als dat het geval is, kan Van Aartsen beperkingen opleggen. „Hij zou de omvang of de duur kunnen beperken. En in een uiterst geval een demonstratie verbieden.”

Met de uitspraak van gisteren heeft Van Aartsen zich juridisch beter ingedekt. „Door te zeggen dat ‘in beginsel’ er geen demonstratie in een woonwijk kan plaatsvinden, laathij toch ruimte over om een actie toe te staan. En is er geen sprake meer van een integraal demonstratieverbod.”

Toch ziet Roorda nog wel een probleempunt in de uitspraak van gisteren van de burgemeester. Van Aartsen heeft het over ‘dergelijke demonstraties’, daarmee doelt hij, zo lijkt het, op de Pro-Gaza en extreemrechtse demonstranten. „Op het moment dat een organisatie een demonstratie aanmeldt, mag de gemeente niet vragen naar de inhoud van de actie. Van Aartsen mag daar dus niet op anticiperen. Bovendien dient hij de demonstratievrijheid te beschermen, zeker nu het gaat om Den Haag, dé demonstratiestad bij uitstek.”

3 Wat vindt de raad van het demonstratieverbod?

Jammer dat het nodig is, maar een begrijpelijke beslissing van Van Aartsen. Dat is de teneur onder Haagse raadsleden. „Organisatoren hebben zich eerder niet aan afspraken gehouden”, zegt bijvoorbeeld Hanneke van der Werf, van coalitiepartij D66. „Wat ons betreft zijn de maatregelen wel van tijdelijke aard, demonstratierecht is belangrijk.” Richard de Mos (van oppositiepartij Groep De Mos/Ouderen Partij) is blij dat Van Aartsen „kiest voor de inwoners van onze stad”. „Een absolute must” in „deze escalerende situatie”.

4 Waar mogen demonstranten wel hun betoging houden?

Demonstraties waarvoor een beperking is opgelegd, mogen wel plaatsvinden „op een locatie die daar wel voor geschikt is”, schrijft van Aartsen. Welke plekken dat zijn, hangt af van de aard van de demonstratie, zo laat de woordvoerder van de burgemeester weten. „Dus wie demonsteren er en hoeveel mensen komen er bijvoorbeeld. Op basis van deze gegevens bepaalt de gemeente per demonstratie waar de demonstranten terecht kunnen.”

De Muslim Defence League zegt een vergunning te hebben aangevraagd voor het Malieveld. „Een voor de hand liggende locatie”, zegt Van der Werf (D66). „Daar is niet één plek, maar meerdere.” Probleem is wel dat er op 20 september ook een kermis is. „Afhankelijk van wie daar tegelijk willen demonstreren en de grootte van de groepen zal moeten worden besloten wat haalbaar is. Dat is nu nog niet te zeggen.”