‘Staan hoort erbij in de spits’

Verspreid over rangeerterreinen in en om Amsterdam staan ze er nog: de afgeschreven Fyra-rijtuigen. Als stille getuigen van het rampjaar 2013, toen de NS de gloednieuwe Fyra-lijn na tal van storingen definitief moest stilleggen.

Maar de reputatieschade van vorig jaar kleeft niet aan de in oktober 2013 aangetreden president-directeur van de NS, Timo Huges. Het spoorbedrijf sloot 2013 af met een verlies van 43 miljoen euro, maar wist over de eerste helft van 2014 een nettowinst van 133 miljoen euro te boeken. Er wordt opnieuw geïnvesteerd in nieuwe intercity’s en sprinters. En de passagiersgroei neemt gestaag toe.

Het Fyra-dossier is nog niet gesloten. Want dit jaar starten de verhoren van de parlementaire enquêtecommissie die dat debacle onderzoekt.

„Afgelopen maart is er overeenstemming bereikt met AnsaldoBreda, de Italiaanse fabrikant van de Fyra. Buiten de rechter om. AnsaldoBreda heeft 125 miljoen euro terugbetaald, waardoor de verliespost voor de NS uitkomt op 88 miljoen euro. Komend najaar haalt de fabrikant de Fyra-rijtuigen terug naar Italië. Dat is nog een hele klus, want in alle landen onderweg naar Italië moeten vergunningen worden aangevraagd. Als AnsaldoBreda erin slaagt om die treinstellen alsnog door te verkopen, krijgt de NS daar ook een deel van. Ik verwacht dat dat om en nabij de 20 miljoen euro zal zijn. Van die parlementaire enquête verwacht ik dat er lessen geleerd zullen worden. Maar voor zover mij bekend, zullen er geen lijken uit de kast vallen.”

De gisteren gepresenteerde halfjaarcijfers laten passagiersgroei zien. Is daar een verklaring voor?

„Met name jongeren stellen de aanschaf van een auto steeds vaker uit en kiezen dan voor de trein. En het verlengen van de ov-studentenkaart levert groei op. Het zag er eerst naar uit dat die kaart zou worden afgeschaft. Dat stond ook zo in het regeerakkoord. Maar inmiddels is besloten tot handhaving en is de groep die er recht op heeft uitgebreid. Het is nu voor studenten vanaf 18 jaar. Dat wordt straks 18-min. Dat betekent tienduizenden reizigers extra. De ov-studentenkaart is nu goed voor een kwart van onze passagiers en dat aandeel zal straks verder toenemen. Dat geeft ons ook de kans om die passagiers aan ons te binden. Het zijn onze klanten van de toekomst.”

De NS heeft een concessie gekregen voor de exploitatie van het hoofdrailnet en de hoge snelheidslijn voor tien jaar. Wat gaat de passagier daarvan merken?

„We richten ons vooral op klantenbinding. Het najaar komt eraan en dat is voor de NS de drukste periode van het jaar. Op lijnen waarvan we kunnen voorspellen dat er capaciteitsproblemen zullen zijn, zoals het traject Leiden-Utrecht, gaan we extra treinen inzetten. Dat doen we door een deel van de ‘reservecapaciteit’ van oude dubbeldekkers in te zetten. Die worden momenteel gereviseerd. Dan is het niet zo dat er zitruimte is voor alle passagiers. Staan hoort er nou eenmaal bij in de spits. Maar het zal wel verlichting bieden. Op de langere termijn investeren we in nieuwe sprinters en intercity’s. De aanbestedingsprocedure wordt dit najaar afgerond. CAF en Alstom zijn in de race om de opdracht binnen te halen. Daarbij gaat het om honderden miljoenen euro’s. Het is de bedoeling dat het nieuwe materieel rond 2018 hier in Nederland operationeel is.”

Is het ook mogelijk om met dat nieuwe materieel harder te rijden, zodat de reistijden omlaag kunnen?

„Nauwelijks. We hebben onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om harder te rijden. Nu is de maximum snelheid 160 kilometer per uur. De vraag was of de nieuwe generatie intercity’s 200 of 220 kilometer per uur moeten kunnen rijden. Maar 220 kilometer per uur levert geen tijdswinst op, zo blijkt uit die analyses. Zo mogen rijtuigen met die snelheid geen dubbele deuren hebben, want die kunnen door de luchtstroom uit elkaar getrokken worden. Met als gevolg dat de in- en uitstaptijden langer zijn en die tijdwinst weer teniet doet. Voorlopig kan de huidige infrastructuur dergelijke snelheden gewoon niet aan.”

In opdracht van het ministerie wordt onderzocht wat de mogelijkheden zijn om reizen in de spits duurder te maken. Gaat het spitstarief volgend jaar omhoog?

„Nee, die intentie is er niet. Dat onderzoek richt zich op de vraag hoe passagiers naar de daluren gelokt kunnen worden. Maar op dit moment hebben de meeste spitspassagiers die keuze niet. Die moeten gewoon op tijd op het werk of hun opleiding zijn. Het is een illusie om te denken dat je met een ‘prijsknop’ reizigersgedrag kan veranderen. Dat kan wel als er bijvoorbeeld afspraken gemaakt kunnen worden met onderwijsinstellingen over andere lestijden.”