Catenaccio, buffelstoot, tiki-taka, Geheimfavorit. Voetbal heeft zijn eigen taaltje. Waar komen al die begrippen vandaan? Elke dag schrijven we over een mooi voetbalwoord. Vandaag: de Panenka.
We hebben het gisteravond niet gezien (dit hele WK zelfs nog niet) maar vrijwel altijd als een strafschop genomen wordt met een slim boogballetje, zoals Pirlo op het vorige EK tegen Engeland, wordt het een ‘Panenka’ genoemd. Waarom?
Omdat de Tsjech Antonín Panenka het in de EK-finale van 1976 voor het eerst op een wereldpodium deed. Tegen West-Duitsland liep het toen uit op strafschoppen en hij mocht de beslissende nemen.
Panenka had een list, ‘s nachts in bed bedacht om op de training van zijn club, Bohemians Praag, keeper Zdenek Hruska slimmer af te zijn bij hun weddenschappen. Die list was gebaseerd op de aanname dat de keeper altijd vóórdat de bal geschoten wordt een hoek in duikt, omdat hij anders te laat is. En als hij dat doet, zou een simpel boogballetje door het midden voldoende moeten zijn.
En jawel, het lukte. Panenka versloeg eerst Hruska ermee en probeerde het vervolgens uit in de nationale competitie. Ook daar trapten keepers erin, dus zijn vertrouwen in de boogbalpenalty groeide. Bovendien bleef het een goedbewaard geheim, want de wedstrijden van Bohemians gingen nu eenmaal niet de wereld over.
Een deel van het slagen van zijn penalty in de EK-finale zat ‘m in de furieuze aanloop: de Duitse doelman Maier moest geloven dat hij heel hard zou uithalen, want anders was er geen noodzaak vooraf een hoek te kiezen. Dan: plotseling dat bekeken stiftje. Tsjechoslowakije Europees kampioen.
Panenka kreeg volop navolging, en niet van de minsten: Zidane deed het in de finale van het WK van 2010, Pirlo zoals gezegd twee jaar later tegen Engeland.
Toch gaat het niet altijd goed. In 1990 probeerde Michal Bilek, ook een Tsjech, het op het WK tegen de VS. Keeper Tony Meola bleef staan en kon de bal doodeenvoudig vangen.
De animatie boven dit stukje is voor nrc.nl gemaakt door Funk-e - Explanimation.