‘Nederland is kampioen biodiversiteitsverlies in Europa’

De aanleiding

Toen staatssecretaris Sharon Dijksma (Economische Zaken, PvdA) het natuurbeleid voor de komende jaren „met veel genoegen” presenteerde, klonk er, op z’n zachtst gezegd, nogal wat kritiek.

De kern van de Rijksnatuurvisie 2014: ‘De natuur moet niet meer beschermd worden tégen de samenleving, maar versterkt worden mét de samenleving’, zo schreef Dijksma in een brief aan de Tweede Kamer.

Vorige week publiceerde Trouw een interview met Dijksma over het natuurbeleid. Ook Johan van de Gronden, directeur van het Wereld Natuur Fonds, werd in het verhaal geciteerd. „Dijksma haalt de VVD rechts in”, stond er. En: „De staatssecretaris doet alsof iedereen in grote harmonie leeft met de natuur, alsof onze economie rekening houdt met ecologische processen. Maar Nederland is kampioen biodiversiteitsverlies in Europa.” Dat gaan we checken.

En, klopt het?

Hoe slecht gaat het met de Nederlandse natuur? Frank Berendse, hoogleraar natuurbeheer en plantenecologie aan de Wageningen Universiteit, krijgt die vraag nog weleens op verjaardagfeestjes. Maar nog steeds heeft hij geen standaard-antwoord paraat. Er valt namelijk nogal wat over de toestand van de natuur in Nederland te vertellen. „Het hangt er maar vanaf hoe je het bekijkt. Iedere plant- en diersoort heeft zijn eigen verhaal.”

Zo is de zeearend terug van weggeweest, zwemmen er weer bevers in de Nederlandse wateren en zelfs de wolf lijkt opnieuw – nu toch echt – de eerste stappen op Nederlandse bodem te hebben gezet. „Als je kijkt naar het aantal soorten in ons land: dat is de afgelopen eeuw niet achteruitgegaan”, zegt entomoloog Roy Kleukers. Voor Naturalis in Leiden bracht hij in kaart wat voor verschillende planten, dieren, schimmels en eencelligen er leven in Nederland. „Maar dat wil niet zeggen dat het goed gaat met de natuur.” Veel dieren en planten bestaan nog wel in Nederland, maar leven slechts nog in een paar gebieden.

Nogmaals, biodiversiteit kent vele facetten en is moeilijk uit te drukken in één index. Maar een veelgebruikte manier is de Mean Species Abundance (MSA). De MSA geeft aan in hoeverre gebieden of landen nog oorspronkelijke soorten herbergen.

Een paar cijfers. 70 procent van de oorspronkelijke biodiversiteit (gemeten vanaf 1700) op de hele wereld is nog in stand. In Europa ligt dat percentage al een stuk lager, namelijk op 40 procent. Nederland doet het nog slechter. Hier is 15 procent van de oorspronkelijke biodiversiteit over. Veel lager dan in de meeste andere Europese lidstaten.

Dat geeft Johan van de Gronden dus gelijk. Maar omdat we niet precies weten welke soorten er in het verre verleden in Nederland aanwezig waren, staat deze index een beetje „op glad ijs”, zegt hoogleraar Berendse.

Daarom kijken we naar nog een methode om het biodiversiteitsverlies in Nederland te duiden: landgebruik. „Menselijk landgebruik heeft sterke invloed op het verlies aan biodiversiteit”, zegt Berendse.

Een groot deel van het Nederlands landoppervlak wordt gebruikt voor de landbouw. Volgens het CBS ligt dit percentage zelfs op 67 procent. Juist in die landbouwgebieden staat het er slecht voor met de biodiversiteit. „Als je nu naar het Groene Hart kijkt, zie je weilanden”, zegt Kleukers. „Vroeger bestonden die uit een grote variatie kruiden, verschillende soorten gras, er stond een boom in het midden”, zegt hij. Van al die soorten is slechts één soort gras overgebleven.

Slechts een klein deel van Nederland bestaat uit natuur- en bosgebied, namelijk 14 procent. Daarmee scoort Nederland op de lijst van Europese landen de op één na laagste plek. Alleen Duitsland doet het slechter.

Conclusie

Is Nederland Europees kampioen diversiteitsverlies? Hoewel er wordt geïnvesteerd in beschermde natuurgebieden en de achteruitgang lijkt te worden geremd, is de resterende biodiversiteit in Nederland veel lager dan in de meeste andere Europese lidstaten. Ook zijn er nog maar weinig bos- en natuurgebieden over. Wat voor maat je ook neemt, Nederland bungelt ergens onderaan, zeggen de experts. We beoordelen de stelling dan ook als waar.