Er zijn talloze manieren om iemand in zijn gezicht te spugen, maar de dikke fluim die de directie van ABN Amro deze week richting de samenleving afvuurde, liet niets aan de verbeelding over. Omdat minister Dijsselbloem per wet wil vastleggen dat bonussen in het Hollandse bankwezen niet meer dan 20 procent van het jaarsalaris mogen bedragen, verhoogde de bank het salaris van een groot aantal bankmanagers maar vast. Met een vijfde.
Flats! Arme Dijsselbloem: zijn wetsvoorstel is bedoeld als bijdrage aan een cultuuromslag waartoe de sector zelf maar niet in staat blijkt; verantwoordelijkheid naar de maatschappij toe, besef van proportie, een einde aan de geïnstitutionaliseerde geldzucht en in het geval van ABN Amro het lastige besef dat de burgers mede-eigenaar zijn. Zij zullen bij de aangekondigde verkoop voor zo’n vijftien miljard het schip in gaan.
Timing is alles, dachten ze bij ABN Amro. Daarom werd het nieuws naar buiten gebracht in de tijd dat heel Nederland in oranje juichpak voor de televisie zit. Brood en spelen. De minister zelf probeerde het speeksel van zijn gezicht te wrijven. Hij kon, zei hij, de brute salarisverhoging weliswaar niet ongedaan maken, maar door zijn wet werden wel de „perverse prikkels” weggenomen.
Daar moest ik even over nadenken. Voor een bonus werd je in het verleden geacht je best te doen, tot op het roekeloze af. Nu staat het gewoon meteen op je salarisstrook. De prikkels zijn afgenomen, in plaats daarvan word je nu gekieteld. In Nieuwsuur was woensdag te zien hoe de loonsverhoging de weggevallen bonussen grotendeels compenseerde.
Greed only got better.
In diezelfde aflevering van Nieuwsuur vlogen ook nog wat klodders spuug rond. Een headhunter voor de financiële sector, Chris de Groot, legde ons uit dat die loonsverhoging goed was voor Nederland, zelfs voor „Henk en Ingrid”, omdat, let op, talenten anders naar een buitenlandse bank zouden gaan, ABN Amro dan slechter zou presteren, de Nederlandse economie zou verslechteren, onze inkomens zouden dalen, de werkloosheid zou stijgen, en zo verder, helemaal tot aan armageddon. Begrepen we het?
Het was de meest schaamteloze preek voor eigen parochie die ik in tijden gehoord heb. Op de website van het bedrijf van De Groot staat: ‘We speak your language.’
Het meest opvallende aan dit verhaal is dat je het al zo vaak gehoord hebt. Het is de mantra van een volhardende klasse, een klasse die pers, politiek en publiek in toenemende mate als haar natuurlijke vijand beschouwt en inmiddels geleerd heeft handig te manoeuvreren te midden van al die goedkope populistische oprispingen van schreeuwerds en sukkels. Gewoon wachten tot het over gaat, is het motto. Volgende week maakt men zich weer druk over iets anders.
Helemaal kwalijk kun je het ze niet nemen. In de Troonrede vorig jaar lanceerde onze koning de ‘participatiesamenleving’, de nieuwe blauwdruk voor Nederland. Wat er eigenlijk mee bedoeld wordt, niemand kan het zeggen. Dat is ook precies de bedoeling, vrees ik, want aan de ene kant wordt een nieuwe vorm van gemeenschap gesuggereerd, en aan de andere kant vergaande zelfredzaamheid. De koning: „Wanneer mensen zelf vorm geven aan hun toekomst, voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan de samenleving als geheel.”
Dat is precies wat De Groot in Nieuwsuur zei: wanneer de managers van ABN Amro goed voor zichzelf zorgen, is dat ook goed voor de „samenleving als geheel”. Een beetje dankbaar mag wel, Henk en Ingrid!
De waarheid is natuurlijk anders. De bank ligt aan het staatsinfuus, ze wordt overeind gehouden met gemeenschapsgeld, te veel gemeenschapsgeld. Dat maakt ABN Amro tot onderdeel van het waardenstelsel van de samenleving, niet langer van het waardenstelsel van de financiële sector.
Een paar jaar geleden al riep de Franse voetballer/acteur Eric Cantona de Fransen op en masse hun geld van de bank te halen, omdat de sector zo gruwelijk hardleers bleek. Dat liep op niks uit, weer zo’n loze populistische actie. De week daarna ging het alweer over iets anders. Maar wanneer een bank als ABN Amro zo onbeschaamd een minister uitlacht, zo openlijk haar billen afveegt met haar maatschappelijke verantwoordelijkheid, dan zit er eigenlijk niets anders op. Als de politiek machteloos is, moet de consument in actie komen.